Oktyabr oyida Rosatom ikki yirik forumda – Moskvada bo’lib o’tgan Rossiya energetika haftaligi (REH) va Minskda bo’lib o’tgan Belarus en544ergetika va ekologik forumida ishtirok etdi. Tadbirlar doirasida davlat korporatsiyasi va uning tarkibiga kiruvchi kompaniyalar hamkorlik to’g’risida ham ramkaviy, ham aniq bitimlar imzoladilar.
Rosatom tufayli yadro texnologiyasiga ega bo’lgan mamlakatlar klubi to’ldiriladi. Hozirda Belarus, Turkiya, Bangladesh, Misr. «El-Dabaa» atom elektr stansiyasi Afrika qit’asidagi eng yirik loyihamizdir, lekin biz faqat elektr stansiyasini qurish bilan cheklanmaymiz. Biz Misrdagi do’stlarimiz bilan birgalikda mamlakatda yadro energetikasi uchun butun tarmoqni yaratmoqdamiz, bunda mutaxassislarni tayyorlash, texnik xizmat ko’rsatish, ya’ni Misrning mustaqil energiya rivojlanish yo’liga o’tishiga yordam bermoqdamiz. Bunday kompleks, tizimli yondashuv Rosatomning asosiy raqobatdosh ustunliklaridan biridir. An’anaviy yuqori xavfsizlik standartlari va stansiyalarning ishonchliligi to’g’risida gapirmasam kerak, – dedi Rossiya prezidenti Vladimir Putin REH telekanalida..
REH da
Atom stansiyasi tufayli Belarus iqtisodiyoti qanday yaxshilangani haqida mamlakat energetika vaziri Viktor Karankevich REN telekanaliga shunday dedi: «Belarus AES yangi istiqbolli sektorlarni rivojlantirish uchun kuchli turtki berdi – bu energiya talab qiladigan ishlab chiqarishlar, isitish va issiq suv ta’minoti uchun elektr energiyasidan foydalangan holda ko’p xonadonli va yakka tartibdagi uylar qurilishi. Elektr transportini rivojlantirishga katta e’tibor qaratilmoqda». Elektr zaryadlash infratuzilmasi rivojlanmoqda, elektr transporti parki o’sib bormoqda. AES 5,3 mlrd kub metr tabiiy gazni tejadi va 9 mln tonnadan ortiq issiqxona gazlari chiqishini oldini oladi. May oyida ikkinchi blok ishga tushirilishi bilan Belarusning energiya balansidagi atom ulushi bu yil 25 foizga yaqinlashadi, keyin esa 40 foizga ko’tariladi.
Turkiya energetika va tabiiy resurslar vaziri Alparslan Bayraktar «Akkuyu» AESning 1-blokida elektr energiyasi ishlab chiqarish 2024 yilda boshlanishi rejalashtirilganini ma’lum qildi. AES Turkiyaning energiyaga bo’lgan ehtiyojining 10 foizini ta’minlaydi, bu esa 30-35 million tonna karbonat angidrid gazini chiqarib yuborishning oldini oladi.
Rosatomning yana bir hamkori Myanmadir. «Texologiyani oshirish uchun innovatsiyalar kerak. Atom energiyasi rivojlanishi bilan texnologiya sohasi rivojlanadi, mahsulot, xizmat va ta’lim sifati oshadi. Myanma atom texnologiyalarini Rossiya yordamida rivojlantiradi», – dedi Myanma elektr energetikasi ittifoqchi vaziri Nyan Tun.
O’sha kuni Myanma Fan va texnologiyalar vazirligi Rosat bilan yadroviy infratuzilmani baholash va rivojlantirish sohasida o’zaro anglashuv memorandumi imzolandi. Tomonlar Myanmaning ehtiyojlarini aniqlaydilar va kichik quvvatli atom stansiyalarini yaratish uchun zarur bo’lgan ish rejalarini tuzadilar. Hujjat, shuningdek, Myanmada atom energiyasini ishga tushirishda ishtirok etayotgan tashkilotlarda xodimlarni o’qitish, xavfsizlik madaniyatini takomillashtirish bo’yicha hamkorlikni nazarda tutadi.
Myanmadan tashqari, davlat korporatsiyasi ikki Afrika mamlakati bilan shartnoma imzoladi.
Burkina-Faso Energetika, shaxta va karyerlar vazirligi bilan – atom energiyasidan tinch maqsadlarda foydalanish sohasida o’zaro anglashuv memorandumi. Bu Rossiya va Burkina-Faso o’rtasidagi atom sohasidagi birinchi hujjat. Bu atom energiyasini ishlab chiqarish yondashuvlari, sanoat, qishloq xo’jaligi va tibbiyotda atom texnologiyalarining energiya bilan bog’liq bo’lmagan ishlatilishi, yadroviy infratuzilmani rivojlantirish va aholini xabardor qilish bo’yicha keng ko’lamli sohalarda hamkorlik qilish uchun asosdir.
Mali Energetika va suv resurslari vazirligi bilan Rosatom o’zaro anglashuv to’g’risida memorandum imzoladi. U yadro infratuzilmasi, atom texnologiyalari to’g’risida aholini xabardor qilish, fundamental va amaliy tadqiqotlar, tadqiqot yadro qurilmalari, radioizotoplardan foydalanish, yadro, radiatsiya va jismoniy xavfsizlik, kadrlar tayyorlash, atom energiyasi kabi masalalarni o’z ichiga oladi.
Energy Expoda
Belarusda atom texnologiyalari sohasida hamkorlik uzoq vaqtdan beri davom etmoqda, kelishuvlar ko’proq mavzuga oid edi. Masalan, telekommunikatsiya uskunalari ishlab chiqaruvchisi «T-kom» (IAEga kiradi (issiqlik ajratuvchi element), Rosatomning yoqilg’i bo’linmasi), «Promsvyaz» kompaniyasi bilan yo’l xaritasini imzoladi (Belarusning aloqa va axborotlashtirish vazirligiga kiradi). Tomonlar «Promsvyazi» korxonalarida telekommunikatsiya asbob-uskunalarini ishlab chiqish, ishlab chiqarish va joriy etish hamda kadrlar tayyorlashda hamkorlik qiladilar. Yo’l xaritasi doirasida Belarus bozorining ehtiyojlari aniqlanadi, sertifikatlash va zarur qurilmalar yetkazib beriladi. Yo’l xaritasi 2023-2024 yillarga mo’ljallangan.
IAE Belorussiya radioaktiv chiqindilar bilan bog’liq ishlarni amalga oshirish tashkiloti (BelRACh) bilan Belorussiya radioaktiv chiqindilarni yakuniy izolyatsiya qilish uchun infratuzilmani yaratish va rivojlantirish sohasida uzoq muddatli hamkorlik to’g’risida bitim imzoladi. Shartnomaga, xususan, chiqindilarni saqlash punktini ekspluatatsiya qilish, monitoring qilish va xodimlarni tayyorlashni ta’minlash kiradi.
Shuningdek, Rosatom va Belarusning Tabiiy resurslar va atrof-muhitni muhofaza qilish vazirligi chiqindilar bilan bog’liq ishlarni amalga oshirish, xavfli chiqindilarni qayta ishlash va utilizatsiya qilish, ekomonitoringlar o’tkazish va to’plangan zararni bartaraf etish bo’yicha hamkorlikni nazarda tutuvchi o’zaro anglashuv memorandumini imzoladilar.
Kelajakdagi vazifalar
Rosatom rahbari Aleksey Lixachev REHda davlat korporatsiyasining strategik rejalarini belgilab berdi. Eng muhimlaridan biri – yadroviy yoqilg’i aylanasini tugatishdir, bu esa dunyo atom energiyasi rivojlanishiga to’sqinlik qilayotgan resurslar va ekologik muammolarni hal qiladi. 2032-2034 yillarda Rosatom tezkor va issiqlik reaktorlari bilan sanoat-energetika komplekslarini ko’paytirishni rejalashtirmoqda. 2050-yildan keyin butunlay yangi energiya paydo bo’lishi mumkin – issiqlik yadro energiyasi. «Biz hali ham ushbu loyihani tijorat jihatidan tushunishdan uzoqmiz, lekin biz ishlashni davom ettiramiz, buning uchun kuch va pul ajratamiz», – dedi Aleksey Lixachev.
