Ռուսաստանում առաջին վերգետնյա ՓՀԱԿ կհամալրվի РИТМ -200Н ռեակտորային կայանքով։ Այն մշակվում է Աֆրիկանտովի անվան մեքենաշինության փորձագիտական կոնստրուկտորային բյուրոյի (Աֆրիկանտով ՄՓԿԲ) կողմից։ Այն տարբերվում է իր «նախահայր»՝ սառցահատային РИТМ-200-ից։ Պարզենք, թե ինչով:
Համառոտ տարեգրություն
Ռուսաստանի առաջին ցամաքային ՓՀԱԿ-ը կառուցվում է Յակուտիայում: Ռոսատոմի և տարածաշրջանի վարչակազմի միջև փոխգործակցության և համագործակցության մասին համաձայնագիրը ստորագրվել է 2018 թ-ին։ Փաստաթղթի համաձայն, Աֆրիկանտով ՄՓԿԲ և Պետական մասնագիտացված նախագծային ինստիտուտը՝ ՊՄՆԻ (երկուսն էլ՝ Ռոսատոմի մաս), հանրապետության վարչակազմի և տեղական կազմակերպությունների օգնությամբ ավարտեցին կայանի ստեղծման համար անհրաժեշտ տեխնիկատնտեսական հիմնավորումների համալիր:
2020 թվականի փետրվարին հրաման է ստորագրվել Յակուտիայի Ուստ-Յանսկի շրջանում РИТМ-200Н-ի հիման վրա ատոմակայանի կառուցման փորձնական նախագծի մեկնարկի մասին։ Նախագծի համաձայն՝ փորձնական ՊՀԱԿ-ը բաղկացած կլինի մեկ էներգաբլոկից՝ 55 ՄՎտ էլեկտրական հզորությամբ։
2022-ին Աֆրիկանտով ՄՓԿԲ-ն ավարտեց РИТМ-200Н ռեակտորի կայանքի և ակտիվ գոտու տեխնիկական նախագծերի մշակումը, իսկ 2023-ի ապրիլին «Ռոսէներգոատոմ» կոնցեռնը կարգավորողից (Ռոստեխնաձոր) ստացավ ՓՀԱԿ-ը տեղակայելու լիցենզիա:
Ներկայումս Աֆրիկանտով ՄՓԿԲ-ը և ՊՄՆԻ-ն մշակում են անվտանգության վերլուծության հաշվետվություն և կատարում են անվտանգության հավանականական վերլուծություններ՝ Ռոստեխնաձորից ՊՀԱԿ-ի կառուցման լիցենզիա ստանալու նպատակով: Բացի այդ, Աֆրիկանտով ՄՓԿԲ-ն սկսեց մշակել ռեակտորային կայանքի սարքավորումների աշխատանքային նախագծային փաստաթղթեր, ինչպես նաև գործարկման և շահագորժման փաստաթղթեր:
Միաժամանակ բարելավվում է կարգավորող դաշտը, մշակվում են ՓՀԱԿ-ի ստանդարտացման փաստաթղթերը, տեղում նախապատրաստական աշխատանքներ են տարվում:
Հիմնականը՝ վերգետնյայի մասին
Վերգետնյա կայանի համար ռեակտորային կայանքի նախատիպը՝ ունիվերսալ ատոմային սառցահատերի համար РИТМ-200 է: Այն ունի բոլոր անհրաժեշտ հաշվարկափորձարարական հիմնավորումները, դրա արտադրությունը սերիական է և այն ունի ՓՀԱԿ-ի համար կարևոր գործառնական հատկություններ՝ կոմպակտություն, բարձր մանևրություն և հեղուկ ռադիոակտիվ թափոնների փոքր քանակություն: Տեղադրման հիմնական առանձնահատկությունն է՝ ինտեգրալ դասավորությունն է:
РИТМ-200Н ռեակտորային կայանքի սխեմատիկ նախագծային և հատակագծային լուծումները, որքան հնարավոր է, նույնն են, ինչ РИТМ-200-ը և RITM-200ը (դրանք տեղադրվելու են արդիականացված լողացող էներգաբլոկների վրա):
РИТМ-200Н-ի համար ընդունվել է անվտանգության համակարգերի երկալիքային կառուցվածք։ Անվտանգության բոլոր հիմնական գործառույթներն իրականացվում են ակտիվ համակարգերով և ապահովագրվում են պասիվ համակարգերով:
Բայց քանի որ ՓՀԱԿ-ը ցամաքային է և կշահագործվի Արկտիկայում, РИТМ-200Н-ում ներառված են հատուկ տեխնիկական լուծումներ և իրականացվում են հիմնավորող գիտահետազոտական և փորձարարակոնստրուկտորային աշխատանքներ: Դրանց մի մասը ուղղված է ռեակտորային կայանքի անփոխարինելի սարքավորումների շահագործման ժամկետը 40-ից 60 տարի ավելացնելուն։ Նաև ստեղծվում են գործողության պասիվ սկզբունքներով անվտանգության համակարգեր, որոնք ապահում են ռեակտորային կայանքի անվտանգ վիճակը առնվազն 72 ժամ՝ ամբողջական հոսանկազրկման դեպքում, ներառյալ ջերմակրիչի կորստով վթարների ժամանակ (ինչպես Ֆուկուսիմայում): Լուծումների մեկ այլ համալիր ապահովում է արտաքին բնական (երկրաշարժ) և տեխնածին (20 տոննա ինքնաթիռի անկում) ազդեցություններից պաշտպանություն:
Առաջնային շղթայում ջերմակրիչի կորստով վթարները կառավարելու համար ռեակտորում կտեղադրվեն ազդանշանային սարքեր: Դրանց տվյալները վթարների դեպքում գործողությունները կդարձնեն ավելի ճշգրիտ։ Շահագործման ընթացքում ռեակտորի իրանի վիճակը վերահսկելու համար կօգտագործվեն այսպես կոչված «վկաների նմուշներ»՝ ռեակտորի իրանի նույն բաղադրության պողպատե նմուշներ, որոնք կարող են դուրս բերվել և ենթարկվել կործանարար փորձարկման (ի տարբերություն հենց ռեակտորի)։
Ցամաքային РИТМ-200-ն ունի ավելի բարձր գոլորշու արտադրություն (305 տ/ժ՝ 248 տ/ժ-ի դիմաց) և հզորություն (190 ՄՎտ՝ 175 ՄՎտ-ի դիմաց), քան սառցահատայինը:
Վառելիքի մասին
РИТМ-200Н-ի ակտիվ գոտի բեռնված կլինի վառելիքի 199 ջերմարտադրող հավաք , որոնց ակտիվ մասի բարձրությունը 1650 մմ է։ Սա 45 սմ-ով ավելի բարձր է, քան սառցահատների վրա: Վառելիքի բաղադրության համար կօգտագործվեն ուրանատար մետաղակերամիկա (սառցահատների համար՝ ինտերմետալիդ) ուրանի 20%-ից պակաս հարստացմամբ։ Նման առանձնահատկությունների շնորհիվ ցամաքային ՓՀԱԿ-ի վառելիքի էներգիայի պաշարը գրեթե երկու անգամ ավելի բարձր է, քան սառցահատների համար (8 ՏՎտժ՝ 4,5 ՏՎտժ-ի դիմաց): Վառելիքն ունի ռեֆերենցիաներ. այն արդեն օգտագործվում է «Ակադեմիկ Լոմոնոսովի» լողացող էներգաբլեկի КЛТ-40С ռեակտորային կայանքի ակտիվ գոտում: Վառելիքի պատյանը պատրաստված կլինի կոռոզիակայուն համաձուլվածքից: Վառելիքի ձողերի կառուցվածքը նախատեսված է մանևրելու պայմաններում աշխատելու համար: ՓՀԱԿ-ի համար հատկացված վառելիքի ժամկետը նույն 10 տարին է, ինչ սառցահատային վառելիքի համար:
Պլաններ
Ծրագրի համաձայն՝ ՓՀԱԿ հիմքում առաջին բետոնը կլցվի 2024 թվականին, իսկ շահագործման լիցենզիան կստացվի 2027 թվականին։ Կայանը պետք է շահագործման հանձնվի 2028 թվականին։ Ենթադրվում է, որ Յակուտիայում ՓՀԱԿ-ից էլեկտրաէներգիայի հիմնական սպառողները կլինեն Կյուչուսի ոսկու խոշոր հանքավայրի ԼՀԿ-ները, հազվագյուտ հողային մետաղների և անագի հանքավայրերում գործող օբյեկտները և բնակավայրերը՝ Ուստ-Կույգա, Դեպուտատսկի, Կազաչյե և Սեվերնին գյուղերը։
