Mayıs ortasında Tianwan ve Xudabao nükleer güç santrallerinde yeni güç ünitesi inşaatları resmi olarak başladığından bu bültende Çin’den bahsetmek için iyi bir nedenimiz var. Bununla beraber, küresel nükleer pazarın iki büyük oyuncusu olan Rusya ve Çin’in ilgi odağındaki tek şey büyük ölçekli enerji projeleri değil.
Resmi temel atma töreni
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in video konferans yöntemiyle katıldığı törende Tianwan ve Xudabao’daki inşaatlar resmi olarak başlatıldı. Yapılacak yeni güç üniteleri iki ülke arasındaki işbirliğinin yeni kilometre taşlarından biri.
Her iki santralde de ikişer tane olmak üzere dört güç ünitesinin inşaatına ilişkin genel sözleşmeler 2019’da imzalanmıştı. Bu sözleşmelere göre Rosatom, Tianwan üniteleri için nükleer adalar tasarlayıp ana ekipman ve yakıt temin edecek. Bu çalışmalar Xudabao için de yapılacak; ek olarak bu santral için gözetim, kurulum ve işletmeye alma hizmetleri tasarlanacak. Dört yeni ünitenin 2027–2028’de hizmete girmesi planlanıyor.
Yeni üniteler Rusya ile Çin arasında ticari nükleer enerji üretimindeki işbirliğinin üçüncü kademesini oluşturuyor. İlk kademe Tianwan’daki ilk iki ünitenin inşaatını içeriyordu. Bu üniteler 2006 ve 2007’de hizmete girdi. 2010’da başlayan ikinci aşamada Rosatom ile Çin Ulusal Nükleer Şirketi (CNNC) arasında 3’üncü ve 4’üncü üniteler için genel inşaat sözleşmesi imzalandı. Bu üniteler de 2017 ve 2018’de hizmete girdi. Rosatom Genel Müdürü Alexey Likhachev, Rusya’nın ortaklığıyla inşa edilen Tianwan NGS’nin halihazırda faaliyette olan ilk dört ünitesinin şu ana kadar 270 milyar kilovatsaatin üzerinde enerji ürettiğine dikkat çekerek “Tianwan NGS’nin devredeki güç üniteleri güvenilir bir şekilde Çin halkına hizmet etmeye ve Çin’in enerji güvenliğini sağlama konusunda önemli katkılar sunmaya devam ediyor.” şeklinde konuştu.
Rosatom’un elektrik mühendisliği birimi AtomEnergoMash (AEM) bünyesinde yer alan ve Çin nükleer güç santrallerinin ana makine ve ekipman üreticilerinden Atommash’i ziyareti esnasında temel atma törenine katılan Likhachev, ekipman üretiminin programın önünde seyrettiğini belirtti ve şunu ekledi: “Atommash’te biriken siparişler ve koronavirüs kısıtlamalarına rağmen Çin nükleer santralleri için ekipman üretimi sözleşmelerde belirtilenden hızlı ilerliyor.”
Atommash Ekim 2020’de Tianwan’ın 7’inci ünitesi için reaktör üretimine başladı. Şirket toplamda 7’inci ve 8’inci üniteler için reaktörün dâhili kısımları ve RPV başlıklarıyla beraber iki reaktör basınç tankı ve iki buhar jeneratör seti üretecek. Yedinci ünitenin reaktör kabının hazır durumdaki alt yarısı temel atma töreninde Atommash’in yaptığı canlı yayının arka planında yer aldı.
Xudabao Santrali için ekipman üretimi çalışmaları da devam ediyor. En son gelen haberlere göre, gene Rosatom’un elektrik mühendisliği birimi bünyesinde yer alan AEM Technologies’in Petrozavodsk üretim tesisi, Xudabao’nun 3’üncü ünitesinin birincil soğutma suyu pompası kasalarını üretme hazırlığında. Petrozavodsk kalite müfettişleri ile Xudabao projesi sahiplerinden CNNP Suneng Nuclear Power Co. Ltd. (CSNP) temsilcileri küre şeklindeki ilk iki parçanın nükleer ekipman standartlarına ve gerekliliklerine uygunluğunu denetledi. Her bir reaktör ünitesinde dört adet birincil soğutma suyu pompası bulunuyor.
Temel atma törenine katılanlar yeni güç ünitelerinin Rusya ve Çin arasındaki son ortak proje olmayacağını açıkça ifade etti. Çin Ulusal Nükleer Şirketi (CNNC) Yönetim Kurulu Başkanı Yu Jianfeng, basınçlı su reaktörleri, hızlı nötron reaktörleri ve harcanan nükleer yakıtın yeniden üretimi gibi alanlarda da işbirliğini büyütmeyi önerdi. Alexey Likhachev meslektaşını destekleyerek “Çinli ortaklarımızla işbirliğinde yeni bir aşamaya geçmeyi ve hızlı nötron reaktörleri ve harcanan yakıtın yeniden üretimi konularında daha sıkı çalışmayı teklif ettik. Bunun Rusya ile Çin’in nükleer gücü desteklemedeki ve yeni nükleer teknolojilerin geliştirilmesindeki lider rolünün dünyaya gösterilmesine yardımcı olacağına inanıyoruz.” ifadesini kullandı.
İki ülke arasındaki işbirliğinin kapsamının daha da genişletilmemesi gibi bir olasılık görünmüyor. Vladimir Putin bu konuyla ilgili olarak “Dimitrovgrad’da çok amaçlı hızlı nötron araştırma reaktörü inşa etmek için uluslararası konsorsiyuma Çin’in katılmasını tartışıyoruz.” şeklinde konuştu.
Şi Cinping de “daha adil, daha dengeli ve daha şeffaf bir küresel enerji yönetimi sistemi” oluşturulmasının desteklenmesini ve yenilikçi kalkınma doğrultusunda çaba göstermeyi önerdi. Çin devlet başkanına göre nükleer sanayide çevresel sorumluluk, nükleer tıp, nükleer yakıt, temel teknoloji araştırmaları, inovasyonlar ve en yeni dijital teknolojiler gibi konulara önem verilmesi gerekiyor.
Ar-Ge ile harcanan yakıtın yeniden üretilmesi konularında işbirliğinin genişletilmesi için temel halihazırda mevcut. Rosatom’un Atom Reaktörleri Araştırma Enstitüsü, Çinli şirket Fangda Carbon New Material Co. için reaktör içi testler ve grafit numunelerinin ışınım sonrası analizini yapacak. TVEL, Çin menşeli hızlı nötron reaktörü CFR-600’e ilk yüklenecek yakıtı üretecek. Yakıt üretimi sonraki yedi yıl boyunca yapılacak yeniden yüklemeler için de devam edecek. Teslimatın 2023’te başlaması planlanıyor.
Projelerin çeşitliliği
Çin dünyadaki en büyük nükleer reaktörü filolarından birine sahip. UAEA verilerine göre ülkede kurulu gücü toplam 47.528 MWe olan 50 nükleer güç santrali bulunuyor. 2019’da bu santrallerde üretilen 348,36 TWh elektrik ülkenin toplam elektrik gücü üretiminin neredeyse yüzde 5’i kadar. Çin dünyanın en iddialı nükleer enerji programlarından birisine sahip olmakla gurur duyuyor. Halihazırda ülkede 13.175 MWe toplam kurulu güce sahip ilave 14 güç ünitesinin inşaatı devam ediyor. Kullanılan teknolojiler arasında basınçlı su reaktörleri, hızlı nötron reaktörleri, sıvı metal soğutmalı reaktörler ve yüksek sıcaklıkta gaz soğutmalı reaktörler (HTGR) sayılabilir. Halen bir tokamak inşaatı da devam ediyor. Çin toplam nükleer üretim kapasitesinin 2035’e kadar 70 GW’a ulaşması bekleniyor. Bu hedef, 14’üncü Beş Yıllık (2021-2025) Ulusal Ekonomik ve Toplumsal Kalkınma Planının taslağında ve 2035’e uzanan uzun vadeli hedeflerde yer alıyor.
AtomEnergoMash (AEM)
Rosatom’un elektrik mühendisliği birimi AEM, nükleer, termal, petrol, gemi yapımı ve çelik üretim sanayilerine yönelik makine ve ekipmanın tasarım, üretim ve tedarikinde kapsamlı çözümler sunan, Rusya’nın en büyük elektrikli makine üreticilerinden biri. Şirketin Rusya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve diğer ülkelerde üretim tesisleri bulunuyor.
