Nükleer araştırma reaktörü için bir basınç kabı Rusya’dan Bolivya’ya gönderildi. Basınç kabı, Rosatom’un Bolivya’da inşa ettiği Nükleer Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Merkezi’nin (CNTRD) dördüncü bölümünün en önemli parçası olma özelliği taşıyor.
Söz konusu reaktör, Rosatom’un iştiraki olan Atom Reaktörleri Araştırma Enstitüsü’nde (RIAR) geliştirildi. 200 kW elektrik kapasitesine ve 50 yıl hizmet ömrüne sahip, su soğutmalı, su moderatörlü havuz tipi araştırma reaktörünün tasarımında RIAR’ın yanı sıra, her ikisi de Rosatom’un iştiraki olan OKBM Afrikantov ve Devlet İhtisas Tasarım Enstitüsü’nden uzmanlar da görev aldı.
Araştırma reaktörünün test montajı geçtiğimiz nisan ayında tamamlandı. Test sırasında, tamamlanmış ekipmanların kalite kontrolünü sağlamak amacıyla yansıtıcı bloklar, maketler ve yakıt tertibatı modelleri, kontrol ve koruma çubukları ve deneysel kanal tüplerinin montajı da dahil olmak üzere temel proses ekipmanının tüm montajı yeniden canlandırıldı.
Araştırma reaktörü faaliyete geçtiğinde, çeşitli araştırma faaliyetlerine yönelik radyoizotoplar üretecek. Radyoizotoplar, jeoloji ve çevre çalışmalarından sanat ve adli tıpa kadar çeşitli uygulamalara yönelik malzemelerin kimyasal bileşimini incelemek için nötron aktivasyon analizinde kullanılıyor.
Bu yöntem, bilim insanlarının doğal mineral yataklarını, biyolojik örneklerin ve eserlerin kökenini ve yaşını belirlemelerine, doğal kaynakların verimli kullanımı için programlar geliştirmelerine ve çevrenin sürekli izlenmesine yardımcı oluyor. Reaktör aynı zamanda nükleer alanda uzmanlaşmış öğrencilerin yetiştirilmesi için de kullanılacak.
Bolivya Nükleer Enerji Ajansı’ndan (ABEN) nükleer mühendis Erlan Vasquez, “Bu tür tesisler, su yönetimi uygulamalarımızı geliştirmek için kullanılabilecek radyoizotopları üretme kapasitesine sahip. Buna bir başka örnek, madencilik endüstrisinde nötron aktivasyon analizi uygulamasıdır. Bu teknik, ülke için stratejik öneme sahip madenlerin bulunmasına ve keşif ve geliştirme için umut verici alanların belirlenmesine yardımcı olacaktır” ifadelerini kullandı.
Üçüncü ve dördüncü CNTRD bölümlerinin ise 2025 yılında faaliyete geçmesi planlanıyor. Sahada inşaat ve montaj çalışmaları devam ederken, radyobiyoloji ve radyoekoloji laboratuvarının binalarının kurulum işlemleri sürüyor.
Preklinik siklotron tesisi ve çok amaçlı ışınlama merkezi daha önce tamamlanmıştı. Ağustos 2022’den bu yana pilot işletmede bulunan ışınlama merkezi çok yakında ticari işletme aşamasına geçecek. Gıda maddelerini daha güvenli hale getirmek ve raf ömrünü uzatmak amacıyla günlük 70 tona kadar tarımsal ürünü ışınlama kapasitesine sahip olacak tesis, aynı zamanda tıbbi malzemelerin sterilize edilmesinde de kullanılacak.
Bolivya Devlet Başkanı Luis Arce Catacora, geçtiğimiz mart ayında siklotron tesisinde florodeoksiglikoz (FDG) üretimini başlattı. FDG, akciğer kanseri, kolorektal karsinom, kötü huylu melanom, Hodgkin lenfoması, özofagus karsinomu, baş ve boyun kanserleri, meme kanseri ve tiroid karsinomunun teşhisinde en yaygın kullanılan radyofarmasötik madde olma özelliğini taşıyor. FDG ayrıca klinik uygulamada merkezi sinir sistemi bozukluklarının yanı sıra kardiyovasküler, bulaşıcı ve inflamatuar hastalıkların tedavisinde de kullanılıyor. Siklotron tesisi, ticari ölçekte çok çeşitli radyofarmasötikleri üretme kapasitesine sahip.
Nükleer Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Merkezi, ABEN ile Devlet İhtisas Tasarım Enstitüsü arasında 2017 yılında imzalanan sözleşme kapsamında Bolivya’nın El Alto kentinde inşa ediliyor. Söz konusu merkez, deniz seviyesinden 4 bin metre yüksekte bulunan dünyanın en yüksek nükleer tesisi olacak. Projeyle ilgili çalışmalar 2018’de başlamış olsa da pandemi ve Bolivya’daki siyasi kriz nedeniyle 2019’da askıya alındı. Saha çalışmaları 2021’de yeniden başladı. Nükleer Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Merkezi’nin inşaatı, 40’tan fazla komşu kasabayı birbirine bağlayan yeni bir yolun inşa edilmesi ve kamu hizmetlerinin onarılmasıyla yerel altyapının iyileştirilmesine de katkıda bulunuyor. Sözleşme, bölge halkı için yaklaşık 500 kişilik yüksek vasıflı işgücü imkânı da yaratıyor.
Rusya, araştırma reaktörlerinin inşası konusunda oldukça uzman. Bolivya’da inşası devam eden merkez, Rosatom’un yurt dışında inşa ettiği 23’üncü araştırma reaktörü olma özelliği taşıyor. Rosatom dünyadaki 223 araştırma reaktörünün 53’ünü işletiyor.
