Eylül ayı sonunda Moskova, dünyanın dört bir yanından politikacıları, endüstri ve kamu kuruluşu liderlerini, bilim insanlarını ve gazetecileri bir araya getiren Dünya Nükleer Haftası (WAW) uluslararası forumuna ev sahipliği yaptı. Forumda özellikle gençliğe ve Rus nükleer endüstrisinin tanıtımına odaklanıldı. İşte forumun önemli etkinlikleri.
Rus nükleer endüstrisinin 80. yıl dönümünün kutlandığı foruma 118 ülkeden 20.000’den fazla katılımcı katıldı. İki gün, üst düzey toplantılar, anlaşmaların imzalanması ve yüz yüze iletişim gibi iş gündemine ayrıldı. Kalan iki gün ise nükleer endüstri liderleri, kanaat önderleri, bilim insanları ve uzmanların öğrencilere yönelik sunumlar yaptığı gençlik programı etkinlikleriyle doluydu.
İş programı, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından başlatıldı. Putin, “Giderek daha fazla ülke ve büyük şirket, barışçıl nükleer enerjiyi uzun vadeli ve hızlandırılmış kalkınma için kritik bir kaynak olarak kabul ediyor. Bu paradigma değişiminin temel nedenleri olduğu aşikar. Mesele sadece güvenilir çözümler değil; önemli olan başka bir şey daha var: yeni bir enerji sistemi ortaya çıkıyor” dedi. Putin, bugün Rusya dışında hiçbir ülkenin tüm nükleer teknoloji zincirinde uzmanlığa sahip olmadığını vurguladı. Rus tasarımı nükleer santraller dünyada en çok rağbet gören santraller.
O günkü yuvarlak masa tartışmasına katılanların tamamı Rusya ile iş birliğinin faydalarından bahsetti. Örneğin Belarus Devlet Başkanı Alexander Lukaşenko, “En gelişmiş ve en güzel nükleer güç santralini inşa ettik” ifadesini kullandı. Myanmar Devlet Başkanı Vekili Min Aung Hlaing, iki tarafın 2022’den beri üzerinde çalıştığı bir proje olan bir nükleer güç santralini Myanmar’da inşa etmek için Rosatom ile ortak planları görüştü. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Sovyet nükleer mühendisleri tarafından inşa edilen Ermenistan Nükleer Güç Santrali’nin modernizasyonu olasılıklarını dile getirdi. Nijer Maden Bakanı Ousmane Abarchi, nükleer endüstride yer alan tüm taraflar için faydalar anlamına gelen “nükleer temettü” fikrini önerdi. Abarchi, ayrıca Rosatom’u uranyum arama ve üretimine katılmaya ve toplam 2 GW kapasiteli iki nükleer güç ünitesi inşa etmeye davet etti. Bu, WAW’daki önemli duyurulardan biriydi. Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, ülkesinin nükleer enerjinin geliştirilmesi için şeffaf ve güvenli bir model program oluşturmak istediğini paylaştı.
Yaklaşan doğal uranyum kıtlığı forumdaki bir diğer önemli konuydu. Rosatom, bu sorunu ele almak için kapalı bir nükleer yakıt çevrimi konsepti önerdi. Bu konsept, hızlı nötron reaktörleri kullanılarak yakıtın birden fazla kez geri dönüştürülmesini içeriyor ve bu da doğal uranyumdaki enerjinin daha eksiksiz kullanılmasını ve radyoaktif atık miktarının azaltılmasını sağlayacak.
“Dünya Nükleer Birliği (WNA) Genel Direktörü Sama Bilbao y León, düzenlediği basın toplantısında, “Nükleer yakıt tekrar tekrar geri dönüştürülebilir. Rusya bu alanda şüphesiz bir öncü. Önümüzdeki on yılda birçok ülkenin tüketilmiş nükleer yakıtı değerli bir kaynak olarak görmeye başlayacağına inanıyorum” dedi.
Forum kapsamında, BRICS Nükleer Enerji Platformu, öncelikli odak alanlarını özetleyen bir vizyon bildirisi olan ilk stratejik belgeyi imzalamak üzere yıllık konferansını düzenledi. Bu alanlar arasında işgücü geliştirme, nükleer enerji projeleri için finansman sağlama, sürdürülebilir tedarik zincirleri oluşturma, reaktör inşası ve nükleer yakıt çevrimi teknolojilerinin teşvik edilmesi, nükleer enerjiye yönelik kamuoyu kabulünün artırılması ve daha fazlası yer alıyor.
Rosatom ve bağlı kuruluşları, Dünya Nükleer Haftası boyunca yaklaşık elli anlaşmaya imza attı. İşte uluslararası ortaklarla yapılan en önemli anlaşmalardan bazıları.
Forum öncesinde, Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev ile İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed Eslami, İran’da küçük modüler reaktörlerin inşasına ilişkin bir mutabakat ve iş birliği zaptı imzaladı. Belgede, projenin uygulanmasına yönelik somut adımlar özetleniyor.
Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev ve Etiyopya Elektrik Enerjisi CEO’su Ashebir Balcha, Etiyopya’da bir nükleer güç santrali projesi için bir eylem planı imzaladı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed’in huzurunda imzalanan eylem planı, bir çalışma grubu kurulmasını, bir yol haritası ve hükümetler arası bir anlaşma hazırlanması ile nükleer altyapının desteklenmesini öngörüyor.
Özbekistan ile iki adet VVER-1000 reaktör ve iki adet 55 MW RITM-200 reaktöründen oluşan dünyanın ilk nükleer üretim tesisinin inşası ve yakıt temini konusunda bir dizi anlaşma imzalandı.
Rosatom Yurt Dışı Üretim Bölümü ve Vietnam’ın Elektrik Mühendisliği Danışmanlık Anonim Şirketi 2 (PECC2), Vietnam’daki Ninh Thuan 1 Nükleer Güç Santrali projesinde iş birliğinin temelini oluşturan bir mutabakat zaptı imzaladı.
Belarus Nükleer Güç Santrali ile Rosatom’a bağlı TENEX arasında kullanılmış yakıt yönetimi sözleşmesi imzalandı.
Kırgızistan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu, Rosatom Yakıt Bölümü, Rosatom’un Kırgızistan Ofisi Enerji Çözümleri ve inşaat şirketi Elbrus arasında imzalanan anlaşma, Kırgızistan’da yerel lityum-iyon pil üretiminin kurulmasına odaklanıyor.
Rosatom’un Yakıt Bölümü (TVEL) ile Pekin Uranyum Jeolojisi Araştırma Enstitüsü (BRIUG), TVEL’in, MonEH projesine katılımına ilişkin bir anlaşma imzaladı. Rus araştırmacılar, yüksek seviyeli radyoaktif atıkların güvenli şekilde bertarafı için Beishan yeraltı laboratuvarında saha çalışmalarına erişim sağlayacak.
Medscan Grup ve Rus-Arap Ticaret Şirketi LLC, Orta Doğu ülkelerinden gelen hastalara Rusya’da geniş kapsamlı tıbbi hizmetler sunularak tıbbi turizmin geliştirilmesi konusunda anlaştı.
Rusya’nın Sverdlovsk Bölgesi’ndeki Zarechny ile Macaristan’ın Dunaföldvár kentleri arasında imzalanan bir mutabakatla uluslararası insani ilişkiler desteklendi.
Rosatom Teknik Akademisi ile Myanmar’ın Yangon Teknoloji Üniversitesi arasında personel eğitimi ve bilimsel araştırmanın geliştirilmesi amacıyla mutabakat zaptı imzalandı.
Genç araştırmacılar, mühendisler, öğrenciler ve hatta okul çağındaki çocuklar Dünya Nükleer Haftası’nın tam teşekküllü katılımcılarıydı. Örneğin genç füzyon fizikçileri, dünyanın ilk çalışır durumdaki füzyon reaktörünü inşa etmek için Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör (ITER) projesine katılımlarından gururla bahsettiler. Okul çocukları bir robotik festivaline katıldı. En büyük ilgi odağı ise tiyatro gösterilerinde kısa süre yer alan robot oyuncu kargaydı.
BRICS Platformu konferansında, tematik oturumlarda ve üniversite liderlerinin sunumlarında, sektöre profesyonel personel yetiştirme ihtiyacı, devlet ve hükümet kurumları başkanları dahil olmak üzere her düzeyde tartışıldı. Tartışmalarda, disiplinler arası eğitimin önemi, pratik becerilerin gerekliliği ve “nükleer” eğitimin bir ülkeye zamanla teknik olarak eğitimli bir elit oluşturması açısından sağladığı faydalar ele alındı.
Dünya Nükleer Haftası’nın son gününde, uluslararası öğrenci şampiyonası Global HackAtom’un ilk finali, Rusya ve dokuz ortak ülkeden 50’den fazla ulusal tur kazananının katılımıyla yapıldı. Final, nükleer enerjili uzay araştırmalarına ayrılmıştı. Takımlar, gezegenler arası yolculuk, ilk uzay tabanlı nükleer güç santrali ve uzayda İpek Yolu 2100 konusunda projelerini sundular.
Yarışmanın kazananı, Brezilya’dan TUPI Tech oldu. TUPI Tech, gezegenler arası seyahatler için kaynak üretebilen modüler bir uzay nükleer reaktörü için yenilikçi bir proje sundu. İkinci sırada, gezegenler arası görevler sırasında sirkadiyen ritimleri (biyolojik süreç dalgalanmaları) düzenlemek için nükleer teknoloji kullanmayı öneren Endonezya’dan Tahu Sumedang ekibi yer aldı. Üçüncülük ise uzay yolculuğu sırasında uyuyan bir kişinin sıvı tutulumunu ve yaşamsal belirtilerini izleyen bir cihaz için nükleer güç kaynağı fikriyle Macaristan’dan IsotopeX ekibine verildi.
