Հունվարի 20-ին սկսվել է ռադիոդեղամիջոցների արտադրության Եվրոպայի ամենամեծ գործարանի շինարարությունը։ Ռուսաստանում նոր ձեռնարկության շնորհիվ պետք է բազմապատկվի օնկոլոգիական, սրտանոթային և նեյրոդեգեներատիվ հիվանդությունների ախտորոշման և բուժման պահանջված դեղամիջոցների արտադրությունը։
Ձեռնարկությունը կառուցվում է Օբնինսկում՝ Ռոսատոմի մաս հանդիսացող Կարպովի անվան ֆիզիկա-քիմիական գիտահետազոտական ինստիտուտում (ՖՔԳՀԻ), որը Ռուսաստանի ռադիոդեղագործական միջոցների խոշորագույն արտադրողներից է: Նրա գիտնականները հիմնարար հետազոտություններ և մշակումներ են իրականացնում՝ ախտորոշիչ և բուժական ռադիոդեղամիջոցների լայն տեսականի ստեղծելու և դրանց արտադրության ռադիոքիմիական տեխնոլոգիաները բարելավելու համար:
Նոր գործարանը պետք է սկսի գործել 2025 թվականին։ Արտադրությունը լիովին կհամապատասխանի GMP (good manufacturing practice) ստանդարտներին՝ դեղամիջոցների արտադրության վերահսկման միջազգային համակարգ։ «Մենք շատ ենք կառուցում ամբողջ աշխարհում, և այստեղ կկիրառվեն լավագույն շինարարական տեխնոլոգիաները։ Բացի այդ, մենք միջուկային բժշկության կենտրոններ կառուցելու փորձ ունենք։ Օրինակ, անցյալ տարի ավարտեցինք նման մասնաշենքի կառուցումը Դմիտրի Ռոգաչովի անվան մանկական արյունաբանության, ուռուցքաբանության և իմունոլոգիայի կենտրոնում»,- ասել է Ռոսատոմի գլխավոր տնօրեն Ալեքսեյ Լիխաչյովը՝ ելույթ ունենալով գործարանի հիմքում բետոնալցման ժամանակ:
Ռոսատոմը նախատեսում է արտադրել տասնյակ նոր ռադիոդեղամիջոցներ և դեղագործական ակտիվ բաղադրիչներ՝ օգտագործելով 21 արտադրական հոսքագիծ: Դրանցից հայտնի են և մեծ պահանջարկ ունեն՝ յոդ-131, սամարիում-153, մոլիբդեն-99 իզոտոպների հիման վրա դեղամիջոցներ: Գործարանը նաև կարտադրի ակտիվ ռադիոդեղագործական նյութեր և ռադիոդեղամիջոցներ՝ լյուտեցիում-177, ակտինիում-225, ռադիում-223 և այլ իզոտոպների հիման վրա:
Պետական կորպորացիայի մասնագետներն աշխարհում առաջիններից էին, ովքեր ստեղծեցին իտերբիում-176 և լյուտեցիում-176 լայնածավալ արդյունաբերական արտադրություն՝ լյուտեցիում-177-ի մեկնարկային նյութերը։ Մշակվել և ներդրվել են նաև լյուտեցիում-177-ի ստացման մի քանի տեխնոլոգիաներ։ Դրա վրա են հիմնված անվիրահատելի ուռուցքների և մետաստազների թերապիայի թիրախային ռադիոդեղագործական միջոցների ժամանակակից մշակումները: Ներկայում լուտեցիում-177 արտադրվում է Ռոսատոմի երկու ձեռնարկություններում։ Այս իզոտոպի հիման վրա աշխարհում ռադիոդեղամիջոցների մոտ 30%-ը արտադրվում է ռուսաստանյան հումքից։ Ակտինիում-225-ը ևս մեկ իզոտոպ է, որը, ինչպես լյուտեցիում-177-ը, համարվում է առավել հեռանկարայինը անվիրահատելի մետաստատիկ քաղցկեղի նպատակային բուժման համար, մասնավորապես՝ շագանակագեղձի:
Ընդհանուր առմամբ, ռադիոդեղամիջոցներն օգտագործվում են նեյրոէնդոկրին ուռուցքների, միելոիդ հիվանդությունների, ներքին օրգանների, ոսկրային հյուսվածքների, գլխուղեղի ուռուցքների, նեյրոբլաստոմաների և այլ հիվանդությունների բուժման համար։
«Պետական կորպորացիան այսօր բժշկական իզոտոպների արտադրության համաշխարհային առաջատարներից է։ Բայց սա միայն դեղերի ստեղծման հումքն է։ Դեղեր նույնպես արտադրում ենք՝ շուրջ 10 անվանում։ Սակայն քանակն ու ծավալները պետք է բազմապատկվեն։ Օբնինսկում նոր գործարանի ստեղծումն ուղղված է հենց այս խնդրին»,- ասել է Ալեքսեյ Լիխաչյովը։
Բացի ռուսական շուկա ապրանքներ մատակարարելուց, Ռոսատոմը աշխարհի ավելի քան 20 երկրներ կանոնավոր մատակարարում է համաշխարհային շուկայում պահանջված բժշկական նշանակության ավելի քան 20 թիրախային ռադիոնուկլիդներ, ապահովում է մի քանի տեսակի դեղամիջոցների վերջնական ձևերի արտադրությունը և ռադիոիզոտոպային գեներատորների թողարկում: Մասնավորապես, 2021 թվականին Ռոսատոմը միջնաժամկետ պայմանագրեր է կնքել Եվրոպա, Լատինական Ամերիկա և Ճապոնիա լյուտեցիում-177 և ակտինիում-225 մատակարարման վերաբերյալ։ Ընդհանուր առմամբ, ներկայում Ռոսատոմի բժշկական ռադիոիզոտոպային արտադրանքը հնարավորություն է տալիս տարեկան իրականացնել մոտ 1 միլիոն ախտորոշիչ և բուժական ընթացակարգեր Ռուսաստանում և 1,5 միլիոն ամբողջ աշխարհում: Որոշ բժշկական իզոտոպների շուկայում պետական կորպորացիայի մասնաբաժինը աշխարհում կազմում է 20-30%, որոշների՝ հասնում է մոտ 100%-ի։
Ռոսատոմը մտադիր է Ռադիոդեղագործական արտադրանքի ստեղծման տեխնոլոգիաներ մշակել և որակի վերահսկողություն ապահովել Դաշնային բժշկական և կենսաբանական գործակալության (ԴԲԿԳ) հետ, որի հետ պետական կորպորացիան համագործակցության և փոխգործակցության համաձայնագիր է ստորագրել։ Հետազոտությունն ուղղված կլինի դեղերի արդյունավետության, անվտանգության և որակի հաստատմանը: Համաձայնագիրը նախատեսում է նաև նախակլինիկական և կլինիկական հետազոտությունների անցկացում ԴԲԿԳ-ի գիտա-կլինիկական կենտրոններում:
Ինչպես են աշխատում ախտորոշիչ ռադիոդեղագործական միջոցները
(ըստ ՖՔԳՀԻ տվյալների)
Ախտորոշումը հիմնված է որոշակի օրգաններում և հյուսվածքներում իզոտոպների ընտրովի կուտակման ունակության վրա: Կցված ռադիոնուկլիդի ռադիոակտիվ ճառագայթումը հնարավորություն է տալիս բարձր ճշգրտությամբ որոշել դեղամիջոցի կուտակման վայրը և վարքագիծը մարմնում:
