Ядролық медицина радиофармацевтикалық препараттар мен бейнелеу әдістерін қолдану арқылы онкологиялық ауруларды ерте диагностикалау мен емдеуде маңызды рөл атқарады. Ядролық медицина әсіресе Орталық Азия үшін өзекті болып отыр, онда өсіп келе жатқан онкологиялық жүктеме емдеуде заманауи тәсілдерді және осы бағыттағы халықаралық ынтымақтастықты нығайтуды талап етеді.
Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, Орталық Азиядағы онкологиялық жағдай біртіндеп нашарлауда. Қазақстанда ең жоғары сырқаттанушылық тіркелді (100 000 адамға шаққанда 204 жағдай), 2020 жылдан бастап жыл сайын 7,5%-ға өсім байқалады.
Қазақстан – ядролық медицинаны дамытудағы өңірлік көшбасшы. Елімізде ҚазОРҒЗИ, Республикалық диагностикалық орталық және Алматы, Астана, Шымкент және Семей қалаларында MIG Qazaqstan сияқты мамандандырылған орталықтар жұмыс істейді.
2025 жылғы ақпанда ядролық медицинаны дамытудың ұлттық бағдарламасы бекітілді. Бұл бағытта Қазақстан Ресеймен белсенді ынтымақтасады.
“Тарихи тұрғыдан ресейлік және Орталық Азия ғалымдары ядролық физика саласында тығыз ынтымақтастықта болды. Бірлескен зерттеулер, тәжірибе алмасу және халықаралық жобаларға қатысу ғылыми байланыстарды нығайтып, одан әрі өзара іс-қимылдың негізін қалады, – деп атап өтті “Яков және серіктестер” халықаралық консалтингтік компаниясының сарапшы директоры Мониш Арора. — Ресеймен ынтымақтастық Орталық Азияға ядролық медицина саласындағы озық технологияларға, соның ішінде онкологиялық ауруларды диагностикалау мен емдеуге, сондай-ақ радиофармацевтикалық препараттар өндірісіне қол жеткізуге мүмкіндік береді”.
Радиофармпрепараттар онкологиялық ауруларды тиімді және жоғары дәлдікпен диагностикалауға және емдеуге мүмкіндік береді.
Радиофармацевтикалық препараттарды алу үшін изотоптар зерттеуге немесе жоюға жататын жасушалармен немесе тіндермен өзара әрекеттесуге бағытталған арнайы қосылыстарды белгілейді. Молекула изотопты мақсатты жасушаға жеткізеді және оны емдеу кезінде жояды немесе диагноз қою кезінде “жарқыратады”.
Росатом ядролық медицинаға арналған изотоптық өнімдерді әлемдегі ең ірі жеткізушілердің бестігіне кіреді және шығарылатын изотоптардың әртүрлілігі бойынша оған ештеме тең келмейді. Ресейде және әлемде жыл сайын әлемнің 50 еліне жеткізілетін Росатом изотоптарын қолдана отырып, шамамен 2,5 миллион диагностикалық және терапевтік процедуралар жүргізіледі. Қазақстан да ерекшелік емес. Мысалы, қазірдің өзінде елде “Самарий, 153Sm Оксабифор” радиофармацевтикалық препараты қолданылады.
“Біз Росатом мен Қазақстанның ядролық медицина саласындағы ынтымақтастығы кеңейіп келе жатқанына қуаныштымыз. Осының арқасында радионуклидтік терапияның заманауи әдістері халыққа қолжетімді бола бастады. “Самарий, 153Sm Оксабифор” радиофармацевтикалық препараты оны ядролық медицина нарығында сұранысқа ие ететін бірқатар құнды сипаттамаларға ие. Ауырсынуға қарсы әсер тез пайда болады және емдеу үшін ауруханаға жатқызу қажет емес”, — дейді “Изотоп “В/О”АҚ бас директоры Максим Кушнарев.
Қазақстанда 1957 жылдан бастап республика Энергетика министрлігінің Ядролық физика институты жұмыс істейді. Мұнда 11 негізгі эксперименттік қондырғы орналасқан, оның ішінде — ВВР-К зерттеу ядролық реакторы. 2016 жылы радио-фармацевтикалық өндіріс корпусының құрамында Cyclone-30 циклотроны жұмыс істеді – ол радиоизотоптарды өндіру үшін арнайы жасалған. Ядролық физика институтында Қазақстан медицинасының қажеттіліктері үшін барлық радиофармпрепараттардың 85% өндіріледі.
Орталық Азиядағы ядролық медицинаның дамуы өңірдегі онкологиялық жүктеменің өсуіне қарсы күресте шешуші рөл атқарады, деп есептейді Мониш Арора:
“Қазақстан, Өзбекстан және Әзірбайжан сияқты елдерде елеулі прогреске қарамастан, өңір бірқатар сын-қатерлерге тап болып отыр. Олардың ішінде саланың біркелкі дамымауы, диагностика мен емдеудің заманауи әдістерінің шектеулі қолжетімділігі және халықаралық көмекке тәуелділік бар.
Озық жабдықтар мен технологияларға инвестициялар, ядролық медицинаның өңірлік орталықтарын құру, тәжірибе алмасу үшін халықаралық ынтымақтастықты нығайту өңірлік диспропорцияларды төмендетуге және диагностика мен емдеудің қазіргі заманғы әдістерінің қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Мұның бәрі саланың тұрақты дамуына, ғылыми әлеуетті жандандыруға және Ресей мен Орталық Азия елдерінің ядролық медицина саласындағы әріптестігін нығайтуға негіз болады”.
