Թիվ 1 էներգաբլոկի միջուկային վառելիքի առաջին խմբաքանակն առաքվել է «Աքքույու» ԱԷԿ-ի տեղամաս։ Այդ պահից կայանը դառնում է միջուկային օբյեկտ, իսկ երկիրը՝ ատոմային էներգիայի սեփականատեր։ Վառելիքի առաքման արարողությանը մասնակցել են ՄԱԳԱՏԷ-ի ղեկավար Ռաֆայել Գրոսսին, Ռոսատոմի գլխավոր տնօրեն Ալեքսեյ Լիխաչովը և Թուրքիայի էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարար Ֆաթիհ Դոնմեզը։ Արարողությանը տեսակապով հետևել են Ռուսաստանի և Թուրքիայի նախագահներ Վլադիմիր Պուտինը և Ռեջեփ Էրդողանը։
«Սա շատ հուզիչ իրադարձություն է բոլորի համար։ Մարդկային կյանքի համեմատությամբ այն նման է երեխայի առաջին շնչին։ Առջևում դեռ շատ բան կա՝ երեխան անուն կստանա, կսովորի քայլել, խոսել։ Բայց առաջին շունչն արդեն տեղի է ունեցել, և աշխարհին հայտարարվել է, որ մոլորակի վրա հայտնվել է ևս մեկ միջուկային օբյեկտ», — ասել է Ալեքսեյ Լիխաչովը։
Ռոսատոմի ղեկավարը Ֆաթիհ Դոնմեզին է հանձնել վկայական, որը հաստատում է, որ վառելիքը մատակարարվել է անվտանգության բոլոր չափանիշներին և պահանջներին համապատասխան։ Եզրափակչում խորհրդանշական ժեստ. Գյուլնար թաղամասի բնակիչները՝ ավագ սերնդի ներկայացուցիչը, դպրոցականը և երիտասարդ ատոմագործ-ինժեները Աքքույուի վրա բարձրացրել են խաղաղ ատոմի դրոշը ՝ ի նշան խաղաղ ատոմային էնրգետիկան զարգացնող երկրների շարքին Թուրքիայի միանալուն:
«Խորհրդանշական է, որ Թուրքիան միանում է արդյունաբերական և տեխնոլոգիապես զարգացած պետությունների ակումբին, որոնք արդեն ունեն իրենց միջուկային արդյունաբերությունը, հենց 2023 թվականին, երբ նշվում է Թուրքիայի Հանրապետության հիմնադրման 100-ամյակը»,- մեկնաբանել է Վլադիմիր Պուտինը։
Ռաֆայել Գրոսսին, դիմելով միջոցառման մասնակիցներին, նշել է. «Միջուկային էներգիան բերում է մեծ օգուտներ, միաժամանակ մեծ պատասխանատվություն։ Հետևաբար, ՄԱԳԱՏԷ-ն ի սկզբանե հետևում է Աքքույու ԱԷԿ-ի նախագծին և աջակցություն է ցուցաբերում անվտանգության պահանջներին համապատասխանությունն ապահովելու համար: Այսօր մենք լի ենք հույսով, և այս քայլն անում ենք հաջողության հավատով։ Աքքույու ատոմակայանը մաքուր էներգիա կարտադրի 100 տարի հետո: Դուք կարող եք հույս դնել ՄԱԳԱՏԷ-ի աջակցության վրա այս ճանապարհի յուրաքանչյուր փուլում»:
Միջուկային վառելիքի մատակարարումը բլոկի պատրաստվածության բարձր մակարդակի ցուցանիշ է։ Ալեքսեյ Լիխաչյովի խոսքով, թիվ 1 բլոկում ընդհանուր շինարարական աշխատանքները կավարտվեն այս տարի։ Գործարկման կարգաբերման աշխատանքները կմեկնարկեն նոյեմբերին: Սկզբում կստուգվեն առանձին համակարգեր, հետո դրանք կփորձարկվեն համալիրի կազմում։ Հաջորդ փուլերն են՝ գործարկման կարգաբերումն ու վառելիքի փաստացի բեռնումը: «Դա ամիսներ է տևում, բայց ամեն դեպքում, մենք նախատեսում ենք հաջորդ տարի իրականացնել ֆիզիկական գործարկում. ռեակտորը հասցնել նվազագույն վերահսկելի հզորության մակարդակին և սկսել ռեակտորի հզորության աստիճանական հավաքումը, որպեսզի 2025 թվականին մենք արդեն կարողանանք կայուն էլեկտրաէներգիա արտադրել, ինչպես մենք հաստատել ենք Թուրքիայի Հանրապետության հետ մեր միջկառավարական համաձայնագրով»,- ասել է Ալեքսեյ Լիխաչյովը։
Նախագիծն առաջ է ընթանում ըստ ժամանակացույցի, իսկ որոշ փուլերում՝ նույնիսկ ժամանակից շուտ՝ չնայած վերջին տարիներին ժամանած «սև կարապների» անհավանական թվին։ Դրանք համաճարակի և պատժամիջոցների սահմանափակումներն են, ինչպես նաև աղետալի երկրաշարժը Թուրքիայում։ Ինչպես նշել է Ալեքսեյ Լիխաչյովը, ռուս-թուրքական միասնական նախագծի թիմի լավ համակարգված աշխատանքը և երկու երկրների նախագահների անձնական ուշադրությունը օգնում են շարունակել շինարարությունը։
«Այս պահի նշանակությունը դուրս է գալիս Թուրքիայի սահմաններից։ Քանի որ գլոբալ միջուկային համայնքը հավատարիմ է անհրաժեշտ արագությամբ և մասշտաբով նոր ատոմակայանների կառուցման գաղափարին, «Աքքույու» ԱԷԿ-ը այդ ընդհանուր հավատարմության հզոր խորհրդանիշն է: Եվ ակնհայտ է, որ առաջին էներգաբլոկի շինարարության ավարտը մոտ 5 տարում վկայում է միջազգային համագործակցության մասին և ցույց է տալիս, որ մենք՝ որպես արդյունաբերություն, կարող ենք արդյունավետորեն միջուկային ռեակտորներ կառուցել»,- իր շնորհավորանքում ընդգծեց WNA ղեկավար Սամա Բիլբաո ի Լեոն։
Շինարարությունը ավարտվելուց հետո կայանի չորս բլոկները տարեկան կարտադրեն 35 միլիարդ կՎտ/ժ առանց ածխածնի էլեկտրաէներգիա: Սա ընդհանուր ազգային կարիքների գրեթե 10%-ն է։ Այս կերպ «Աքքույու»-ն Թուրքիային կշարժի դեպի զրոյական արտանետումներ և կամրապնդի երկրի էներգետիկ անկախությունը։
«Աքքույու»-ն Մոսկվայի և Անկարայի միջև առաջին, բայց գուցե ոչ միակ համատեղ միջուկային նախագիծն է։ Թուրքիայի Հանրապետությունը նախատեսում է կառուցել մի քանի խոշոր բլոկի ատոմակայաններ, այդ թվում՝ Սինոփի շրջանում։ «Իհարկե, մենք տեղյակ ենք Թուրքիայի կառավարության ծրագրերին, մենք աջակցում ենք նրանց և պատրաստվում ենք պաշտոնական բանակցությունների մեկնարկին։ Մենք ունենք մեր առաջարկները տեխնիկական առումով, և Թուրքիայում հզոր տեղայնացման, և տնտեսական ֆաբուլայի՝ կառավարման տեսանկյունից նոր նախագիծ կազմելու վերաբերյալ»,- ասաց Ալեքսեյ Լիխաչյովը: Նա նաև հավելեց, որ պետկորպորացիան պատրաստ է համագործակցել ոչ միայն մեծ, այլև փոքր ատոմակայանի շուրջ։
«Աքքույու» ԱԷԿ-ը՝ Թուրքիայի առաջին ատոմակայանն է։ Այն բաղկացած է 3+ սերնդի ռուսական արտադրության ВВЭР-1200 ռեակտորներով 4 էներգաբլոկից։ Ռոսատոմին պատկանում է նախագծի 100% բաժնեմասը և միջկառավարական համաձայնագրի համաձայն, կարող է մինչև 49% վաճառել մեկ կամ մի քանի ներդրողներին: «Աքույու» ԱԷԿ-ը գլոբալ միջուկային արդյունաբերության առաջին նախագիծն է, որն իրականացվել է Build-Own-Operate մոդելի հիման վրա («կառուցիր-տնօրինիր-շահագործիր»):
