Փոքր հզորության ատոմային կայաններ (ՓՀԱԿ) դարձել են այնքան նշանակալից թեմա ինչպես Ռոսատոմի, այնպես էլ ողջ աշխարհի համար, որ ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության համաժողովում (COP-28) նրանց նվիրված էր պետկորպորացիայի առանձին միջոցառում՝ ՓՀԱԿ-երի օր։ Ռոսատոմը նաև բանակցություններ է վարում և պայմանագրեր է կնքում, նախագծեր է մշակում, փաստաթղթեր է պատրաստում ատոմակայանների կառուցման համար և այլ երկրների միջուկային գիտնականներին ծանոթացնում փոքր էներգետիկ կայանքների աշխատանքի և շահագործման առանձնահատկություններին:
ՓՀԱԿ-երի օրը՝ СОР-28-ում Ռոսատոմի ծրագրի առանցքային իրադարձություններից մեկն է: Այն սկսվել է Արկտիկայի էկոհամակարգում խնամքով ինտեգրվող Յակուտիայում վերգետնյան ՓՀԱԿ-ի կառուցման մասին վառ շնորհնդեսով:
Նաև միջոցառմանը հյուրերը կարողացան վիրտուալ շրջայց կատարել «Ակադեմիկ Լոմոնոսովի» ԼԷԲ, որն էլեկտրաէներգիա և ջերմություն է մատակարարում Պևեկին (Ռուսաստանի ամենահյուսիսային քաղաքը, որը գտնվում է Չուկոտկայում): Հիշեցնենք, որ նախորդ համարում խոսեցինք աշխարհում առաջին լողացող ատոմակայանում վառելիքի առաջին վերալիցքավորման մասին։
«Վստահ եմ, որ «Ռոսատոմի» առաջարկները փոքր ատոմային էներգետիկայի ոլորտում կդառնան արդյունավետ և էկոլոգիապես մաքուր ընտրություն այն երկրների համար, որոնք մի շարք պատճառներով նախկինում չեն դիտարկել միջուկային արտադրությունը», — ասել է Ռոսատոմի գլխավոր տնօրեն Ալեքսեյ Լիխաչովը՝ ՓՀԱԿ-երի մասնակիցներին ուղղված տեսաուղերձում։
Պայմանավորվածություններ
Ռուսական ՓՀԱԿ-երը իսկապես հետաքրքիր են այլ երկրներին: COP-28-ում մոնղոլական «Մոնատոմ» պետական ընկերության գործադիր տնօրեն Դալայջարգալ Դորժդաբալին ներկայացվել է Մոնղոլիայում ՓՀԱԿ-ի կառուցման հայեցակարգը։
Ավելի վաղ՝ նոյեմբերի կեսերին, Միասնական էներգետիկ համակարգից մեկուսացված Նորիլսկի արդյունաբերական տարածաշրջանում ատոմակայանի կառուցման մտադրության և համագործակցության համաձայնագիր ստորագրել էին Ալեքսեյ Լիխաչովը և «Նորնիկելի» նախագահ Վլադիմիր Պոտանինը։ Կողմերը կուսումնասիրեն տարբերակները և կորոշեն ցամաքային ՓՀԱԿ-ի տեղադրման առաջնահերթ տեղանքը, կայանի կազմաձևումը և դրա կառուցման և շահագործման համար անհրաժեշտ ենթակառուցվածքը, կընտրեն ծրագրի իրականացման օպտիմալ մոդելը:
«Նորնիկելն» ու Նորիլսկի արդյունաբերական շրջանը զարգանում են, և, հետևաբար, 2030 թվականի հորիզոնից հետո մենք ավելի շատ էլեկտրաէներգիայի կարիք կունենանք», — մեկնաբանեց Վլադիմիր Պոտանինը:
«Որպես առաջնահերթ կարող է դիտարկվել ՌԻՏՄ-400 նորագույն ռեակտորային կայանքի հիման վրա ՓՀԱԿ բարձր տեխնոլոգիական նախագիծը։ Ցածր հզորության ոլորտում մեր նախագծերն առաջարկում են էլեկտրաէներգիայի հուսալի աղբյուր՝ երկարաժամկետ կանխատեսելի սակագնով: Բացի այդ, ատոմային էներգետիկան կարող է զգալի ներդրում ունենալ կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարում՝ CO2 արտանետումների բացակայության պատճառով։ Այս բոլոր առավելությունները ՓՀԱԿ-երի տեխնոլոգիաները դարձնում են պահանջված խոշոր արդյունաբերական սպառողների կողմից»,- նշել է Ալեքսեյ Լիխաչովը։
10 «փոքր»
Դեկտեմբերի սկզբին «ԶիՈ-Պոդոլսկ»-ը (Ռոսատոմի մեքենաշինության բաժնի մաս) արտադրեց թվով 10-րդ ՌԻՏՄ-200 ռեակտորը 22220 նոր սերնդի ատոմային սառցահատների համար: Այս ռեակտորը նախատեսված է չորրորդ սերիական «Չուկոտկա» սառցահատի համար, որը Ռոսատոմի պատվերով կառուցվում է Պետերբուրգի Բալթյան նավաշինարանում:
«ՌԻՏՄ-200 ռեակտորներն իրենց լավ են դրսևորել մեր նոր ունիվերսալ ատոմային սառցահատների վրա, որն ավելի արդյունավետ է դարձրել Հյուսիսային ծովային երթուղու նավարկությունը: Նմանատիպ ռեակտորներ կտեղադրվեն նաև հինգերորդ և վեցերորդ սերիական ունիվերսալ ատոմային սառցահատների վրա, որոնց կառուցման որոշումն արդեն կայացրել է Ռուսաստանի Դաշնության կառավարությունը»,- ասել է Ալեքսեյ Լիխաչովը։
Կրթություն
Նոյեմբերին Ռոսատոմի տեխնիկական ակադեմիայի Սանկտ-Պետերբուրգի մասնաճյուղում ավարտվեց ՄԱԳԱՏԷ-ի վերապատրաստման դասընթացը փոքր մոդուլային ռեակտորների անվտանգության վերաբերյալ։ 13 գործընկեր երկրների մասնագետները, որոնք ձեռնամուխ են լինում միջուկային էներգիայի նոր ծրագրերին, ծանոթացան ՓՀԱԿ-երի տեխնոլոգիաներին և ՄԱԳԱՏԷ-ի անվտանգության առաջարկություններին և սովորեցին, թե ինչպես կիրառել այդ առաջարկությունները տարբեր տեսակի ՓՀԱԿ-երում:
Միջոցառմանը մասնակցում էին Ռուսաստանի կարգավորող մարմնի՝ Ռոստեխնաձորի, «Աֆրիկանտով ինստիտուտի» և Ռոսատոմի տեխնիկական ակադեմիայի մասնագետները: Ռուս փորձագետները կիսվել են փոքր մոդուլային ռեակտորների կառուցման և շահագործման հետ կապված իրենց փորձով և պատասխանել միջուկային ենթակառուցվածքների, լիցենզավորման, միջուկային և ճառագայթային անվտանգության վերաբերյալ հարցերին:
Դասընթացի մասնակիցները վիրտուալ էքսկուրսիաներ կատարեցին «Ակադեմիկ Լոմոնոսով» և «Աֆրիկանտով ինստիտուտում», ինչպես նաև իրական շրջայց՝ Ռոսատոմի վթարատեխնիկական կենտրոնում: Այնտեղ նրանք տեսան ճառագայթման հետ վթարների հետևանքների կանխարգելման և վերացման համակարգեր, իմացան արտակարգ իրավիճակներում արագ արձագանքման ուժերի և միջոցների փոխազդեցության առանձնահատկությունները:
Պաշտպանություն
«Ատոմէներգոմաշ»-ի մասնագետները (պետկորպորացիայի մեքենաշինական ստորաբաժանումը) Ռոսատոմի գիտատեխնիկական խորհրդում պաշտպանել են ՌԻՏՄ-200Ն ռեակտորային կայանքի, ԱՍ-14-15 ակտիվ գոտու և դրա բաղադրիչների տեխնիկական նախագծերը: ՌԻՏՄ-200Ն-ը կտեղադրվի Յակուտիայի ՓՀԱԿ-ում։
Փորձագետները նշել են, որ նախագծերն իրականացվել են բարձր գիտատեխնիկական մակարդակով և համապատասխանում են տեխնիկական առաջադրանքների պահանջներին։ Ներկայումս ընթացքի մեջ է ռեակտորային կայանքի սարքավորումների և համակարգերի աշխատանքային նախագծման, գործառնական և ընդունման-հանձնման փաստաթղթերի մշակումը:
