Ядролық медицина – ядролық технологияларды энергетикалық емес қолданудың негізгі бағыттарының бірі – Росатом қызметінің бизнес бағыты. Оған медициналық изотоптар мен радиофармацевтикалық дәрілік препараттар (РФДП) өндірісі, медициналық аппаратура жасау және ядролық медицина орталықтарын салу кіреді.
Ядролық медицина – Росатом үшін мүлдем жаңа бизнес емес. КСРО-да осы бағытта әлемдік көшбасшы болды, шамамен 140 радиоизотоп пен 40 РФДП өндіріп, оларды ел ішінде де, экспортқа да жеткізді. Елімізде жыл сайын 1,5 млн-нан астам зерттеу жүргізетін 650 радионуклидтік диагностика зертханасы және жалпы қуаты 2 мың төсек болатын 20 радионуклидтік терапия бөлімшесі жұмыс істеді.
Қазіргі уақытта Росатом радиоизотоптар сегментінде көшбасшылық позициясын сақтап, әлемдік жеткізушілердің үздік 5 қатарына кіреді және радионуклидтердің ең кең желісін өндіреді. Росатомның радиоизотопты өнімдеріне сұраныс тұрақты өсуде: 2023 жылдың қорытындысы бойынша изотоптық өнімдерді жеткізудің жылдық экспорты 15%-ға өсті. Әлемде Росатом изотоптарының көмегімен шамамен 2,5 миллион диагностикалық және емдік процедуралар жүргізіледі. Росатомның осы бағыттағы серіктестерінің арасында әлемнің 50 елінен 170-тен астам шетелдік компаниялар бар.
Бірақ Росатом изотоптарды өндірумен шектелмейді, сондай-ақ ядролық медицина нарығының жаңа сегменттеріне кіреді.
Радиофармацевтикалық дәрілік препараттар
Росатом Обнинскіде Еуропадағы ең үлкен РФДП зауытын салып жатыр. Ресей мемлекеттік корпорациясы мен медициналық қоғамдастық мамандары нарықты талдап, ең көп сұранысқа ие өнім түрлерін анықтады, өнімді өткізу ерекшеліктерін, бәсекеге қабілетті және тұтынушылық ортаны ескере отырып, Росатомның әртүрлі нарықтардағы мүмкіндіктерін анықтады және болашақ кәсіпорынның өндірістік қуатын құрылымдады. GMP стандарттары бойынша өндірістік желілерде онкологиялық, жүрек-қан тамырлары және нейродегенеративті ауруларды диагностикалау және емдеу үшін ондаған дәрі-дәрмектер шығарылады.
Зауыттың бірінші кезектегі өнім желісі ең көп сұранысқа ие препараттарды қамтиды: технеций-99m генераторлары (20-дан астам ауруды диагностикалау үшін қолданылады); балалардағы қалқанша безінің қатерлі ісігі мен нейробластоманы емдеуге арналған йод-131 негізіндегі РФДП. Самарий-153 негізіндегі препараттар ауырсынуды азайтады және сүйек тіндеріндегі метастаздарды бәсеңдетеді. Радий-223 бар РФДП қуық асты безінің кастрациялық-төзімділік обыры бар емделушілерде сүйек метастаздарын емдеу үшін қолданылады.
Сондай-ақ зауытта қатерлі ісіктердің операция жасауға келмейтін метастатикалық түрлерін емдеу үшін тасымалдаушымен және тасымалдаушысыз лютеций-177, актиний-225, торий-227 және басқа да изотоптар негізінде инновациялық РФДП шығару жоспарлануда.
Зауыт құрылысының негізгі кезеңдері, соның ішінде әйнектеу, қасбеттерді қаптау және жылу тізбегін жабу аяқталды. Қазіргі уақытта үй-жайларды ішкі әрлеу және іргелес аумақты асфальттау бойынша жұмыстар белсенді жүргізілуде, бұл өндірісті техникалық жарақтандыру кезеңін жақындатады.
Жабдық
Росатом ядролық медицинаға арналған жоғары технологиялық медициналық жабдықты әзірлейді және жеткізеді. Көп арналы клиникалық дозиметрлер сериялы түрде шығарылады, асқын өткізгіш магнитте магниттік-резонанстық томографты әзірлеу бойынша жоба іске асырылуда, 2022 жылдан бастап «Брахиум» гамма-терапиялық кешендерін сериялық жеткізу жүргізілуде.
«Брахиум» – бұл онкологиялық ауруларға арналған жанаспалы сәулелік терапия құралы. Гамма-сәулелену көзі ісікке немесе ісік тініне тікелей жеткізіліп, қоршаған сау тіндерге минимум әсер етеді. Кешен заманауи дозиметриялық бақылау жүйесімен және сәулелік терапияны жоспарлаудың үш өлшемді жүйесімен жабдықталған, бұл нақты уақыт режимінде терапия барысын бақылауға және емдік дозаны мүмкіндігінше дәл есептеуге мүмкіндік береді. «Брахиум» кешенінің аппликаторлары әртүрлі визуалды диагностикалық жүйелермен үйлесімді.
2027 жылы Росатом асқын өткізгіш магнитте МРТ-ны жаппай шығара бастайды деп күтілуде. Олардың магнит өрісінің индукциясы 1,5 Тесла болады, бұл адамның ішкі органдарының егжей-тегжейлі және айқын көрінісін қамтамасыз етеді.
Росатом өзінің жабдықтарын ТМД, БРИКС, Оңтүстік-Шығыс Азия, Таяу Шығыс, Латын Америкасы және Африка елдерінің шетелдік нарықтарына шығаруды зерттейді.
ЦЯИТ
Росатом ядролық медицинадағы мүмкіндіктерін серіктестерімен бөліседі. Осылайша, Боливияда мемлекеттік корпорация алғашқы Ядролық зерттеулер мен технологиялар орталығын (ЯЗИТ) салуда. 2023 жылдан бастап радиоизотоптарды әзірлеу және РФДП өндіру үшін оған кіретін циклотрондық кешен жұмыс істейді. ЯЗИТ желісіне фтор-18 (онкологиялық және кардиологиялық ауруларды диагностикалау үшін), көміртек-11 (ми ісіктерін анықтау үшін), йод-123 (қалқанша безінің патологиясын диагностикалау үшін) және диагностикалық зерттеулерде қолдану аясы кең технеций-99m негізіндегі РФДП кіреді).
Зерттеу реакторында, ЯЗИТ негізгі компонентінде, ядролық медицинада қолданылатын изотоптарды өздігінен жасауға болады. Осы жылдың қазан айының соңында осы реакторды алғашқы іске қосу үшін ТВЭЛ-де (Росатом отын дивизионы) әзірленген ядролық отын қабылдаудан өтті, тиеу 2025 жылға жоспарланған. Сол жылы орталық толығымен дайын болады деп күтілуде.
Росатом Вьетнаммен ұқсас ЯЗИТ құрылысын пысықтауда. Осы жылдың қыркүйегінде Росатомның бас директоры Алексей Лихачев Вьетнамның ғылым және технологиялар министрі Хюинь Тхань Датпен ЯЗИТ салу бойынша жұмыстардың барысын талқылады. Кесте Ресей президенті Владимир Путиннің 2024 жылғы маусымда Вьетнамға мемлекеттік сапары кезінде қол қойылған ведомствоаралық меморандумда белгіленген.
Тәжірибе алмасу
Росатом ядролық медицина саласындағы халықаралық іс-шараларға үнемі қатысады. Осылайша, шілде айында мемлекеттік корпорация жоғары деңгейдегі БРИКС ядролық медицина бойынша Бірінші халықаралық форумның бірге ұйымдастырушысы болды, онда бірлестікке кіретін елдердің өкілдері өз елдерінің мүмкіндіктері мен қажеттіліктері туралы айтып, даму идеяларын ұсынды және пікір алмасты. Қазан айында Росатом өкілдері Гамбургтегі EANM–2024 Халықаралық ядролық медицина конгресіне қатысты, онда ресейлік изотоптық өнімдер мен ядролық медицина технологияларын ұсынды және осы саладағы мемлекеттік корпорацияның мүмкіндіктері туралы айтты.
