Өзбекстандағы ҚААС іске қосылуға бір қадам жақындады: «АЭМ-Спецсталь» металлургиялық зауытында («Росатом» машинажасау дивизионына кіреді) салмағы 205 тонна арнайы легирленген болаттан құйма құйылды. Содан кейін олар елдің Жызақ ауданындағы станцияға орнатылатын алғашқы реакторға арналған бөлікті жасайды.
Құю өте әсерлі және ауқымды көрінеді. Операцияның Power Uzbekistan 2025 халықаралық көрмесі кезінде көрсетілгені таңқаларлық емес. Көрмеге келушілер нақты уақыт режимінде «Росатом» үшін кезекті РИТМ-200 реакторлық қондырғысын және Өзбекстандағы жоба үшін алғашқы қондырғыны дайындаудың басталуын тамашалады.
Реакторларға болат құю – бұл «Росатом» металлургтеріне жақсы таныс процедура. Доғалы болат балқыту кешенінде олар балқыманы алады, оны легирлейді және тазартады. Ақырында құрам таратқыш шөмішінде қалыптасады, онда температура 1600 ℃-ден асады. Содан кейін болат вакуумдық камераға құйылады, онда металл екі күн ішінде 550-650 ℃ температураға дейін салқындатылады. Содан кейін құйма сомдау үшін ұсталық-баспақтау цехына жеткізіледі. Бұл құймадан реактор корпусының бөлшектерінің бірі — фланец жасалады, ол жоғарғы блоктың қақпағын құрылымның қалған бөлігімен байланыстырады. Барлық технологиялық операциялар аяқталғаннан кейін дайындама реактор корпусын құрастыру үшін дивизионның басқа кәсіпорындарына жеткізіледі.
«Росатом» машинажасау дивизионында РИТМ-200 өндірісі қазірдің өзінде ағынға қойылды. Осындай екі реакторлық қондырғы 22220-жобаның пайдалануға берілген «Арктика», «Сібір», «Орал» және «Якутия» атомдық мұзжарғыштарында орнатылған. Тағы екеуі Санкт-Петербургтегі кеме жасау зауытында салынып жатқан «Чукотка» атомдық мұзжарғышына арналған. Наурызда «Ленинград» мұзжарғышына арналған РИТМ-200-дi құрастыру басталды. «Машинажасау дивизионының кәсіпорындары мұзжарғыш флотында бірнеше жылдан бері пайдаланылып келе жатқан РИТМ сериялы реактор қондырғыларын өндіруде қажетті қуаттар мен тәжірибеге ие. Біздің біліміміз бен құзыретіміз Өзбекстандағы ҚААС үшін РИТМ-200Н барлық алты реакторлық қондырғыны дайындауда қолданылатын болады», – деп сендірді «Росатом» машинажасау дивизионының басшысы Игорь Котов.
РИТМ-200Н – кемелік РИТМ-200-дiң жердегі модификациясы. Қондырғы қуаты — 55 МВт, жобалық қызмет ету мерзімі — 60 жыл. ҚААС үшін Өзбекстанда осындай алты реактор дайындалады.
РИТМ-200-дiң басты артықшылығы — минималды өлшемдерге бар интегралды бу шығаратын блок, энергия ресурстары ұлғайтылған инновациялық белсенді аймақ және шағын жылу алмасу беті бар бу генераторы. Қалыпты пайдалану жүйелері мен қауіпсіздік жүйелерінің құрылымы қауіпсіздіктің, өзін-өзі қорғаудың және экологиялық тазалықтың заманауи талаптарына жауап береді, техникалық қызмет көрсетудің ыңғайлылығын және қондырғының басқа да тұтынушылық қасиеттерін қамтамасыз етеді. «ОКБМ Африкантов» төрт қызметкері (машинажасау дивизионына кіреді) РИТМ-200-ді дамытқаны үшін Ресей Федерациясы Үкіметінің ғылым мен техника саласындағы сыйлығын алды.
Өзбекстанда ҚААС салу туралы келісімшартқа 2024 жылдың мамыр айында Өзбекстанда АЭС салу және ынтымақтастық туралы үкіметаралық келісімге өзгерістер енгізілгеннен кейін қол қойылды. ҚААС Жызақ облысында салынады. Сол жылдың маусым айында станция алаңында ҚААС құрылысы бойынша штабтың бірінші отырысы өтті. Осы жылдың сәуір айында құрылыс-монтаж базасының құрылысы басталды, онда әкімшілік және өндірістік ғимараттар (атап айтқанда, ірілендірілген құрастыру цехы) мен қойма орналасатын болады.
Мамыр айының басында «Узатом» агенттігінің хабарлағандай, жедел штаб пен ғылыми-техникалық кеңестің бірлескен отырысында жер учаскелерін бөлу және инфрақұрылымды қамтамасыз ету, жұмыс жоспарының орындалуы талқыланды. Ғылыми-техникалық кеңес инженерлік ізденістердің нәтижелерін қарады, ҚААС орналастыру сұлбасын, сондай-ақ Өзбекстанның уранын ҚААС үшін ядролық отын өндіру мақсатында пайдалану мүмкіндігін бекітті. Сондай-ақ, станция алаңында сейсмикалық мониторинг, аэрометеорологиялық, гидрогеологиялық және гидрологиялық зерттеулер жүргізілуде, олар жобалық құжаттаманың негізіне айналады.
«Иннопром. Орталық Азия» өнеркәсіптік көрмесінде «Росатомның» бас директоры Алексей Лихачев Өзбекстан президенті Шавкат Мирзиеевке жер үсті ҚААС макетін ұсынды. «Өзбекстан бүгінде ынтымақтастықтың бірқатар бағыттары бойынша «Росатомның» негізгі серіктесі болып табылады. Өткен жылдың мамыр айында Жызақ облысында жалпы қуаты 330 МВт болатын ресейлік жоба бойынша қуаты аз атом станциясын салуға қол қойылған келісімшарт ҚААС құрылысына әлемдегі алғашқы экспорттық келісімшарт болды және бұл Өзбекстанның төмен көміртекті технологияларды дамытудағы көшбасшылығының және біздің елдеріміз бен халықтарымыз арасындағы тығыз, сенімді қатынастардың айқын дәлелі», — деп атап өтті Алексей Лихачев.
