Özbekistan’ın küçük modüler reaktör (SMR) projesinde, Rosatom’un Makine Mühendisliği Bölümü’ne bağlı AEМ SpetsStal çelik üretim tesisinde, özel alaşımlı çelikten 205 tonluk bir külçenin dökülmesiyle önemli bir adım atıldı. Bu külçe daha sonra ülkenin Cizzak bölgesinde gelecekteki nükleer güç santralinde kurulacak ilk reaktör için bir bileşen üretmede kullanılacak.
Çelik döküm süreci hem muhteşem hem de etkileyici görünüyor; döküm sürecinin Power Uzbekistan 2025 uluslararası fuarında canlı yayınlanmasına şaşırmamalı. Ziyaretçiler, Rosatom için bir diğeri ve Özbekistan projesi için ilk reaktör olan RITM-200 reaktörünün şekillenmeye başlamasını gerçek zamanlı olarak izlediler.
Reaktörler için çelik dökümü, Rosatom’un çelik üreticileri için uzun zamandır rutin bir işlem haline geldi. Bu işlem, hammaddelerin eritildiği, alaşımlandırıldığı ve rafine edildiği bir elektrik ark fırınında başlıyor. Son bileşim, 1.600°C’yi aşan sıcaklıklarda bir metal potada ayarlanıyor. Erimiş çelik daha sonra 48 saat boyunca 550-650°C’ye soğuması için bir vakum odasına dökülür. Elde edilen külçe, reaktör basınç kabının kritik bir bileşeni olan ve üst başlığı yapının geri kalanıyla bağlayan reaktör kabı flanşı olarak dövüleceği külçe dövme atölyesine taşınır. Tüm üretim adımları tamamlandıktan sonra flanş, son reaktör montajı için makine mühendisliği bölümünün diğer tesislerine götürülür.
Rosatom’un Makine Mühendisliği Bölümü, RITM-200 reaktörleri için üretim süreçlerini geliştirdi. Bu tür iki reaktör, halihazırda hizmette bulunan dört Proje 22220 nükleer buzkıranına güç sağlıyor: Arktika, Sibir, Ural ve Yakutia. Diğer ikisi, şu anda Saint Petersburg’daki bir tersanede inşa halindeki Chukotka nükleer buzkıranı için üretildi. Mart ayında, Leningrad buzkıranı için RITM-200 reaktörlerinin montajına başlandı. Rosatom Makine Mühendisliği Bölümü Başkanı Igor Kotov, “Rosatom’un Makine Mühendisliği Bölümü, buzkıran filosunun yıllarca süren operasyonlarıyla kanıtlanmış RITM serisi reaktörleri üretmek için gerekli yeteneklere ve deneyime sahip. Uzmanlığımız artık Özbekistan’daki SMR nükleer güç santrali için altı RITM-200N reaktör ünitesinin üretimine uygulanacak” dedi.
RITM-200N, deniz RITM-200 tasarımının kara tabanlı bir versiyonu. Her ünite 55 megavat güç üretebilir ve 60 yıllık bir tasarım hizmet ömrüne sahip. Özbekistan’daki SMR tesisi için bu tür altı reaktör inşa edilecek.
RITM-200’ün temel avantajları arasında reaktöre entegre edilmiş küçük boyutlu bir buhar üretme ünitesi, yenilikçi bir yüksek enerji çekirdeği ve kompakt bir ısı değişim yüzeyine sahip bir buhar jeneratörü yer alıyor. I&C ve güvenlik sistemlerinin tasarımı, doğal güvenlik, çevresel uyumluluk, bakım kolaylığı ve diğer kullanıcı dostu özellikler sunan en son standartları karşılıyor. Rosatom’un Makine Mühendisliği Bölümü’ne bağlı OKBM Afrikantov’dan dört çalışan, RITM-200 tasarımını geliştirdikleri için Rusya hükümetinin Ar-Ge ödülünü aldı.
Özbekistan’daki SMR santralinin inşaat sözleşmesi, Rusya-Özbekistan hükümetler arası nükleer iş birliği anlaşmasında yapılan değişikliklerin ardından Mayıs 2024’te imzalandı. Tesis, Cizzak bölgesinde yer alacak. Haziran 2024’te, proje için ilk koordinasyon toplantısı inşaat sahasında yapıldı. Bu nisan ayında, özellikle ön üretim atölyeleri olmak üzere üretim tesislerini, idari binaları ve depoları barındıracak bir inşaat sahası kurmak için yerinde çalışmalar başladı.
Özbekistan Nükleer Enerji Geliştirme Ajansı’nın (UzAtom) raporlarına göre, mayıs ayı başında arazi tahsisi, altyapı geliştirme ve çalışma takvimini görüşmek üzere Operasyonel Merkez ve Teknoloji Kurulu’nun ortak oturumu düzenlendi. Teknoloji Kurulu mühendislik araştırmalarının sonuçlarını inceledi, SMR tesisi için yerleşim planını onayladı ve tesis için nükleer yakıt üretmek amacıyla yerel olarak çıkarılan uranyumun kullanılması olasılığını teyit etti. Bu arada, nihai tasarım dokümantasyonu için kaynak verileri sağlamak amacıyla yerinde sismik, meteorolojik, jeolojik ve hidrolojik araştırmalar devam ediyor.
Innoprom Orta Asya sanayi fuarında Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’e SMR nükleer santralinin ölçekli bir modelini sundu. Likhachev, “Özbekistan, Rosatom ile çeşitli iş birliği alanlarında önemli bir ortak olmaya devam ediyor. Geçtiğimiz mayıs ayında Cizzak bölgesinde 330 MW’lık Rus tasarımı bir SMR nükleer güç santrali inşa etmek için imzalanan sözleşme, böyle bir tesis için dünyanın ilk ihracat sözleşmesi olup, Özbekistan’ın düşük karbon teknolojilerinin geliştirilmesindeki liderliğini ve ülkelerimiz ile halklarımız arasındaki güçlü, güvenilir ilişkiyi açıkça gösteriyor” ifadelerini kullandı.
