Birlashgan Millatlar tashkilotining iqlim forumlari 28 yildan beri o’tkazilib kelinmoqda, ammo atigi ikki yil oldin atom mavzusi u yerda ochiqchasiga muhokama qilina boshlandi. Endi atom texnologiyalariga iqlim betarafligi va energiya mustaqilligiga erishish vositalaridan biri sifatida qaralmoqda. COP28-da Rosatom atom quvvatini uch baravar oshirish tashabbusiga qo’shildi, o’z ishlanmalarini past quvvatli atom stansiyalarining eng yuqori segmentida taqdim etdi va bir nechta shartnomalarni imzoladi.  

Kichik narsalarga katta qiziqish

Rosatom SOR-28da KQAS kunini o’tkazdi, u yerda ushbu sohadagi ishlanmalar va yechimlarini taqdim etdi. Dunyo bo’ylab 70 dan ortiq turli xil kam quvvatli atom reaktorlari loyihalari mavjud bo’lsa-da, Rosatom kam quvvatli reaktor zavodlarini ommaviy ishlab chiqaradigan va butun dunyo bo’ylab hamkorlarga foydalanish doirasi va bo’lajak stansiya joylashuviga qarab quvvat va konfiguratsiyada farq qiluvchi mos texnologiyalarini taklif qiluvchi yagona kompaniya hisoblanadi.

“Ishonchimiz komilki, atom energiyasi barchamiz intilayotgan kam uglerodli muvozanatning asosi bo’lishi aniq. Va kichik atom avlodi ishonchli texnologik yechimlardan biri sifatida kelajakdagi atom energetikasida munosib o’rin egallaydi. Ishonamanki, Rosatomning kichik atom energetikasi sohasidagi takliflari bir qator sabablarga ko’ra ilgari o’zlari uchun atom avlodini ko’rib chiqmagan mamlakatlar uchun samarali va ekologik toza tanlov bo’ladi”, dedi Rosatom bosh direktori Aleksey Lixachev yig’ilganlarga video qo’ng’iroq orqali murojaat etarkan.

Yakutiya haqidagi jonli multimedia shousida mehmonlar ushbu Arktika mintaqasining tabiati va uning xalqi madaniyati bilan tanishdilar. Yakutiyada Rosatom Rossiyada eng yangi RITM-200N reaktor qurilmasi bilan birinchi past quvvatli yer usti AES qurmoqchi. Mintaqaning rivojlanishiga turtki beradigan stantsiya mo’rt Shimoliy ekotizimga ehtiyotkorlik bilan qurilgan. Ushbu KQAS 2028 yilda birinchi elektr energiyasini yetkazib berishi rejalashtirilgan.

E’tibor bering, forum kunlarida Rosatom Yakutiya KQAS uchun umumiy og’irligi 165 tonnadan ortiq bo’lgan zanglamaydigan po’latdan yasalgan turli xil konfiguratsiyadagi blankalarni ishlab chiqarishni boshladi. “Biz bugun metallda boshqalar rejalashtirgan narsani qilyapmiz”, dedi Atomenergomash rahbari Igor Kotov.

Yer usti KQASdan tashqari, kichik atom energetikasi sohasidagi boshqa loyihalar ham taqdim etildi. Pevekda to’rt yildan beri dunyodagi yagona suzuvchi “Akademik Lomonosov” atom elektr stantsiyasi elektr energiyasini yetkazib bermoqda. Shu vaqt ichida u 700 mln kVt·soatdan ortiq ishlab chiqardi. KQAS kuni mehmonlari uchun stansiya bo’ylab virtual ekskursiya tashkil etildi.

Yana bir muhim loyiha – Baim Gok uchun RITM-200m reaktorlari asosida qurilayotgan yangi suzuvchi KQASlardir. Bu Chukotkadagi yirik konchilik loyihasidir. Stansiyalar 2029 yilda elektr energiyasini yetkazib berishni boshlashi rejalashtirilgan.

“Shelf-M” mikroreaktori negizida sovin oltin konini energiya bilan ta’minlash uchun stansiya quriladi. U 2030 yilda tarmoqqa birinchi elektr energiyasini yetkazib berishi kerak.

KQAS kuniga dunyoning 30 mamlakatidan 160 dan ortiq mehmonlar tashrif buyurishdi – bu xalqaro hamkorlarning Rossiyaning kichik atom ishlab chiqarish texnologiyalariga bo’lgan qiziqishining ko’rsatkichidir. Panel muhokamasida Jahon yadro assotsiatsiyasi rahbari Bilbao-I-Leonning o’zi, turli mamlakatlarning ixtisoslashgan vazirliklari va energetika kompaniyalari vakillari so’zga chiqdilar. Panel ishtirokchilari kichik atom energetikasi mintaqaviy va sanoatni rivojlantirishning keng ko’lamli muammolarini qanday hal qilishi mumkinligi haqida gapirib berishdi.

Uch baravar ko’payadi

Rosatom 2050 yilga kelib global yadro quvvatini uch baravar oshirishga qaratilgan atom sanoati kompaniyalarining (Net Zero Nuclear Industry Pledge) bayonotini imzoladi. Hujjatni dunyoning 140 mamlakatida faoliyat yuritadigan 123 ta tashkilot va kompaniyalar imzoladilar. “Biz iqlim o’zgarishini hal qilishning dolzarb zarurligini tushunamiz va atom energetikasi dekarbonizatsiya maqsadlariga erishish uchun tasdiqlangan, tez va barqaror yechimdir. Atom sanoati kompaniyalarining bayonotiga qo’shilish orqali biz 2050 yilgacha atom quvvatini uch baravar oshirish bo’yicha mamlakatlar hukumatlari va manfaatdor tomonlar bilan birgalikda ishlashga sodiqligimizni tasdiqlaymiz”, dedi Bosh direktorning birinchi o’rinbosari – Rosatomning rivojlanish va xalqaro biznes bloki direktori Kirill Komarov (atom sanoatini moliyalashtirish tashabbuslari haqida ko’proq ma’lumot olish uchun “Atomga pul kerak”ga qarang).

Tig’iz ish jadvalida

Rosatom vakillari Rossiya pavilonidagi sessiyalarda ishtirok etdilar. U yerda 6-dekabr kuni Rossiya Energetika vazirligi tomonidan tashkil etilgan energetika kuni bo’lib o’tdi. 8-dekabr kuni Rosatom kelajak avlodlar uchun atom kunini pavilonda o’tkazdi. Davlat korporatsiyasining top-menejerlari, Rossiya va xorijiy ekspertlar turli mamlakatlarda energiya almashinuvini ta’minlashda atom texnologiyalarining roli to’g’risida o’z pozitsiyalari bilan o’rtoqlashdilar. 10-dekabr kuni Rosatom vakillari Rossiya Iqtisodiy rivojlanish vazirligi ko’magida tashkil etilgan iqlim siyosatida ilmiy yondashuv kunida ishtirok etdilar. O’sha kuni rosatomning fan va strategiya bo’yicha bosh direktorining o’rinbosari Yuriy Olenin iqlim muammolarini hal qilishda fanning roliga bag’ishlangan panel muhokamasida so’zladi. Davlat korporatsiyasi xodimlari Misr va Turkiya tomonidan tashkil etilgan muhokamalarda hamda yoshlar va gender mavzularidagi panel tadbirlarida ham so’zga chiqdilar.

Yangi kelishuvlar

CROP 28 dalalarida Rosatom DP World bilan global bozorda strategik hamkorlik to’g’risida shartnoma tuzdi. Bu davlat korporatsiyasi tomonidan Dubay kompaniyasi bilan tuzilgan ikkinchi kompaniya – zamonaviy transport va logistika xizmatlarining yetakchi yetkazib beruvchisi. Erishilgan kelishuvlarga muvofiq, tomonlar Rossiya va xalqaro bozorlarda, birinchi navbatda BRIKS mamlakatlarida tovar almashinuvini yaxshilash va uzluksiz transport-logistika zanjirlarini yaratish uchun xalqaro logistika operatorini yaratmoqchi. Ish Rossiyaning logistika infratuzilmasiga, shu jumladan Shimoliy dengiz yo’liga va Yevrosiyoning boshqa mamlakatlariga, shuningdek Yaqin Sharq, Afrika va Janubiy Amerikaga asoslanadi.

Shuningdek, Rosatom Eskom (Janubiy Afrika) davlat energetika kompaniyasi bilan xalqaro insonga yo’naltirilgan tashkilotlar alyansi doirasida strategik sheriklik munosabatlarini o’rnatish masalalari bo’yicha bitim imzoladi. Kompaniyalar qo’shma loyihalar va tashabbuslarni amalga oshirishda kuchlarni birlashtiradi va kadrlar tayyorlashga insonga yo’naltirilgan yondashuvini rivojlantirishdagi faoliyatni muvofiqlashtiradi.