Rosatom mart oyining oxirida Murmanskda o‘tkazilgan Xalqaro Arktika forumining hamtashkilotchisi va faol ishtirokchisiga aylandi. Rossiya Shimoliy dengiz yo‘li orqali yuk tashish hajmini oshirishni mo‘ljallamoqda va buning uchun barcha imkoniyatlardan foydalanmoqchi. Rosatom, Shimoliy dengiz yo‘lining infratuzilma operatori va dunyodagi yagona atom muzyorar flotining egasi sifatida, bu maqsadga erishish uchun har tomonlama ko‘maklashadi.
Bu yil Rossiya Shimoliy dengiz yo‘lini o‘zlashtirish boshlanganining 500 yilligini nishonlamoqda — shimoliy rus dengizlari orqali Sharqqa, Xitoyga qadar dengiz yo‘li g‘oyasining birinchi hujjatli qayd etilishi shu tarzda belgilangan. Rosatom Shimoliy dengiz yo‘li bo‘ylab yil davomida kema qatnovi amalga oshishini haqiqatga aylantirish uchun harakat qilmoqda.
Davlat korporatsiyasi Rossiyaning shimoli-g‘arbiy portlaridan to Uzoq Sharq portlarigacha bo‘lgan savdo tashuvlarini rivojlantirib kelmoqda. Forumda bu yo‘nalishlar ilk bor Transarktika yo‘lagi deb atala boshlandi (avval «Katta Shimoliy dengiz yo‘li» atamasi qo‘llanilgan edi). Joriy yilning 1-avgustigacha Transarktika transport yo‘lagini rivojlantirishning moliyaviy-iqtisodiy va tashkiliy modeli tasdiqlangan bo‘lishi kerak.
Global iqlim tendensiyalariga qaramay, olimlarning baholashicha, Shimoliy Muz okeanidagi muz holati kamida 2050-yilgacha yilning aksariyat qismida muz yorar kemalar yordamini talab qiladi. Bunday sharoitda Shimoliy dengiz yo‘li bo‘ylab yil davomida kemalar qatnovi imkoniyatini ta’minlashda dunyodagi eng qudratli atom muz yorar kemalari yordam beradi. Ular Arktika aholisi va Arktikadagi investitsion loyihalar uchun yuklarni yetkazib berish hamda turli mamlakatlardagi hamkorlarga mahsulotlarni olib chiqishni ta’minlaydi. Rosatomning baholashicha, yuk oqimi faqat oshib boradi, shu sababli muz yorar kemalar soni ham ko‘paytirilishi kerak bo‘ladi.
37,9 mln t
2024-yilda SMP bo‘yicha yuk tashish hajmi
«O‘tgan yilgi rekord deyarli 38 million tonnani tashkil etdi. Shimoliy konlarni o‘zlashtirayotgan hamkasblarimiz yuz millionlab tonna hajmga tayyorlanishimiz kerakligini aytishmoqda. Hozirgi senariy bo‘yicha 11 ta muzyorar kema zarur – ular bizda mavjud (shu jumladan sakkizta atom muzyorar). Endi keyingi bosqichga o‘tishimiz lozim – 100-150 million tonna hajmni va endi 10-11 emas, balki 15-17 ta muzyorar kemani rejalashtirish kerak. Demak, yangi kemalar qurishga kirishishimiz zarur,» – dedi forumda Aleksey Lixachev.
Shuningdek, 2024-yilda eng ko‘p – 92 ta tranzit reys amalga oshirildi va tranzit yuklar bo‘yicha rekord o‘rnatildi – 3 million tonnadan ortiq. Bu 2023-yilga nisbatan qariyb bir yarim barobar ko‘pdir.
3 mln t
2024-yilda SMP bo‘yicha tranzit yuk tashish hajmi
Rosatom xorijiy hamkorlar bilan aloqalarini kengaytirmoqda. Forumda so‘zga chiqqan Rosatomning Arktika bo‘yicha maxsus vakili Vladimir Panovning ta’kidlashicha, Rossiyaning Xitoy va Hindiston bilan Shimoliy dengiz yo‘lidagi hamkorligi tizimli darajaga ko‘tarilgan. «O‘tgan yil Shimoliy dengiz yo‘lidagi xalqaro hamkorlikni tubdan o‘zgartirdi. Rossiya Federatsiyasi Prezidentining topshirig‘i va Rossiya Tashqi ishlar vazirligi qo‘llab-quvvatlashi bilan eng yuqori darajada Xitoy Xalq Respublikasi va Hindiston bilan hukumatlararo sheriklik shakllari ishlab chiqildi. Bu endi tizimli ishga aylandi. Shubhasiz, bu faoliyat joriy yilda ham davom etadi,» deya ta’kidladi Vladimir Panov.
Xitoydan Rossiyaga xalqaro konteyner tashuvlari haqida Xitoy logistika kompaniyasi vakili ma’lumot berdi: kompaniya 2023-yilda Shimoliy dengiz yo‘li orqali sakkizta, 2024-yilda esa o‘n uchta reysni amalga oshirgan. Tashish hajmi 20 ming TEUdan ortiqni tashkil etgan.
2024-yilda Xitoy portlari va Moskva logistika markazlari o‘rtasida Arxangelsk porti orqali multimodal tashish xizmati – «Arktika ekspressi №1» ishga tushirildi. 2025-yilda xizmat doirasida Arxangelskka 20 ta reys amalga oshirilishi va 10 ta kema kirishi kutilmoqda. Bundan tashqari, shu yili yo‘nalishlar tarmog‘i kengayadi – Murmansk va Pevek shaharlari ham qo‘shiladi.
Xitoy logistika kompaniyasi vakilining fikricha, Arc-7 sinfidagi konteyner tashuvchi kemalarni qurish, navigatsiya davrini uzaytirish va portlarning katta cho‘kindi bilan yuklangan kemalarni qabul qilish imkoniyatlarini kengaytirish konteyner tashuvlari hajmining o‘sishiga ko‘maklashadi.
Rossiya bu talabni eshitmoqda. Shu munosabat bilan, Murmansk viloyati hukumati Murmansk dengiz baliq portining chuqur suvli hududlaridan birini konteyner tashish ehtiyojlariga moslashtirish imkoniyatlarini o‘rganib chiqmoqda.
«Arktika transport infratuzilmasini rivojlantirishga Belarus, Xitoy, Birlashgan Arab Amirliklari va boshqa davlatlardagi hamkorlarimiz qiziqish bildirmoqda»
Vladimir Putin
Rossiya Prezidenti
Yuk tashish flotini kengaytirishga katta e’tibor qaratilmoqda. «Barcha yo‘nalishlarda harakat qilishimiz lozim: tayyor kemalarni sotib olish va buyurtma berish, jahon ishlab chiqaruvchilari bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yish hamda umuman olganda, oldimizda turgan strategik vazifalardan kelib chiqib, Rossiya kemasozligining butun tizimini shakllantirish kerak,» – dedi Vladimir Putin forumda. Shuningdek, u xalqaro operatorlarga nafaqat mablag‘, balki texnologiyalar va flot bilan ishtirok etgan holda Rossiya yuk tashish kompaniyalariga sarmoya kiritishni taklif etdi. «Arktikaning transport infratuzilmasini rivojlantirishga Belarus, Xitoy, Birlashgan Arab Amirliklari va boshqa mamlakatlardagi hamkorlarimiz qiziqish bildirmoqda. Bu juda qiziqarli va biznes nuqtai nazaridan foydali ish,» – deya yakunladi Rossiya prezidenti.
