Այս տարի մենք բացում ենք նոր բաժին՝ «Նոր բիզնեսներ», որտեղ կխոսենք Ռոսատոմի գործունեության այն ուղղությունների մասին, որոնք համեմատաբար վերջերս են հայտնվել Պետկորպորացիայի կառուցվածքում և չեն առնչվում հիմնական բիզնեսին՝ ատոմային կայանների ստեղծման և շահագործմանը և միջուկային վառելիքային ցիկլին։ Այս անգամ կխոսենք ադիտիվ տեխնոլոգիաների մասին։
Ադիտիվ տեխնոլոգիաների համաշխարհային շուկայի մասին
Ադիտիվ տեխնոլոգիաները՝ այս կամ այն նյութից (մետաղ, պլաստիկ, ավազի և պոլիմերների խառնուրդ, բետոն և այլն) աճեցման միջոցով արտադրանքի ստեղծման տեխնոլոգիաներ են:
2022 թվականին, ըստ Wohlers Associates-ի, ադիտիվ տեխնոլոգիաների կիրառման առաջատարներն աշխարհում եղել են հետևյալ ոլորտները՝ ավտոմոբիլաշինություն (15,8%), սպառողական ապրանքներ (14,5%), ավիացիա և տիեզերք (13,9%)։ 2021 թվականին՝ ավիացիա և տիեզերք (16,8%), բժշկություն (15,6%), ավտոմոբիլային արդյունաբերություն (14,6%)։ Երկու տարին էլ էներգետիկան զբաղեցրել է վեցերորդ տեղը, սակայն մասնաբաժինը 2022 թվականին, 2021 թվականի համեմատ, փոքր-ինչ աճել է՝ 7%-ից մինչև 7,8%։
Ադիտիվ տեխնոլոգիաների համաշխարհային շուկան 2022 թվականին կազմել է 18 միլիարդ դոլար, որից 10,7 միլիարդ դոլարը՝ ծառայություններ, 3,8 միլիարդ դոլար՝ սարքավորումներ (3D տպիչներ) և 3,3 միլիարդ դոլար՝ նյութեր:
Ռոսատոմը ադիտիվ տեխնոլոգիաներում
Փետրվարի 17-ին Ռոսատոմը համաձայնագիր է կնքել Ռուսաստանի կառավարության հետ ադիտիվ տեխնոլոգիաների զարգացման վերաբերյալ «Նոր նյութերի տեխնոլոգիաներ» բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի զարգացման ճանապարհային քարտեզի շրջանակներում:
Պետկորպորացիան սկսեց զարգացնել 3D տպագրությունը միանգամից մի քանի ոլորտներում: Նախ, դա նման արտադրության համար մետաղական փոշիների և սարքավորումների արտադրությունն է: Երկրորդ՝ մետաղ տպող 3D տպիչների ստեղծումը։ Երրորդ՝ այս տեխնոլոգիայի հանրահռչակումը ինչպես ռուսական միջուկային արդյունաբերության մեջ, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս։
2014-ին «Մեքենաշինության կենտրոնականան գիտահետազոտական ինստիտուտ» ԳԱՄ-ը (Ռոսատոմի մաս) շահեց կրթության և գիտության նախարարության դրամաշնորհը, իսկ 2016-ին ստեղծեց առաջին ռուսական 3D տպիչը: Այն աշխատում է ընտրովի լազերային հալման (SLM) տեխնոլոգիայով: 2019 թվականին «Ցենտրոտեխ» ԳԱՄ-ը (Ռոսատոմի մաս) փորձնական շահագործման է հանձնել երկփոշիանոց երկլազերային 3D տպիչ:
«Ցենտրոտեխ»-ը սկսեց նաև արտադրել փոշիներ մետաղով տպագրության համար։ 2020 թվականի նոյեմբերին սկսել է գործել «Կապլյա» կայանքը՝ չժանգոտող պողպատից հրակայուն պողպատից, ալյումինե և պղնձե ձուլվածքներից փոշիներ արտադրելու համար: Այն հավաքված է ռուսական արտադրության բաղադրիչներից։ Քիմիական և ֆիզիկական բնութագրերի փորձարկումները (մասնիկների չափի բաշխում, հեղուկություն, խտություն, մասնիկների ձև և այլն) հաստատել են, որ փոշիները լիովին համապատասխանում են պահանջներին և որակով չեն զիջում անալոգներին: 2020 թվականից ընկերությունը կայուն կերպով արտադրում է տարեկան մոտ 20 տոննա փոշի։ Ռոսատոմը հաջող է ճանաչել «Ցենտրոտեխ»-ի փորձը, նախատեսում է ընդլայնել արտադրությունը:
«Ցենտրոտեխ»-ը մասնագիտանալու է չժանգոտող պողպատից փոշիների արտադրության մեջ, իսկ Չեպեցկի մեխանիկական գործարանը (Ռոսատոմի մաս) մասնագիտանալու է ջերմակայուն համաձուլվածքներից և տիտանից պատրաստված փոշիներում: Կայանքն արդեն արտադրվում է, իսկ մեկնարկը սպասվում է 2024 թվականին։
Թողարկելով առաջին փորձնական տպիչները՝ Ռոսատոմը դրանք մի քանի տարի կատարելագործեց, այդ թվում՝ ճուղային ձեռնարկությունների կամ ռուս գործընկերների կողմից ստեղծված բաղադրիչների օգտագործմամբ: Մայիսին ադիտիվ տեխնոլոգիաների ոլորտում Ռոսատոմի ինտեգրատոր ընկերությունը ներկայացրել է Ռուսաստանի ամենամեծ 3D տպիչը, որը ստեղծվել է Սանկտ Պետերբուրգի պետական ծովային տեխնիկական համալսարանի հետ համատեղ։ Այն օգտագործում է ուղղակի լազերային աճի (DMD) տեխնոլոգիա և կարող է արտադրել մինչև 6 տոննա կշռող արտադրանք: Մասնավորապես՝ բարդ երկրաչափություն ունեցող ռեակտորային կայանքների մասեր։ DMD տպիչը հագեցած է երկու արդյունաբերական ռոբոտներով և դիրքավորող սարքով:
Նոյեմբերին Ռոսատոմը ներկայացրեց RusMelt 310M 3D տպիչի նոր տարբերակը, որը արտադրում է մետաղական փոշիներից արտադրանք՝ օգտագործելով ընտրովի լազերային հալման (selective laser melting, SLM) տեխնոլոգիա: Տպիչների հիմնական բաղադրիչները՝ լազերներ և սկանատորներ, ծրագրային ապահովում և տարբեր սենսորներով կառավարման համակարգեր, արտադրված են Ռուսաստանում։ Հաջորդ քայլը RusMelt 610 տպիչի ստեղծումն է՝ 600 մմ աշխատանքային խցիկով երեք չափսերից յուրաքանչյուրում:
Ինը սերիական տպիչներ պատրաստ են ձեռք բերել պոտենցիալ պատվիրատուները: Դրանք արտադրող «Ցենտրոտեխ»-ի հզորությունն այսպիսով բեռնված է մոտ մեկ տարով։ Կան նաև նոր պատվերներ։
Ռոսատոմն աշխատում է որպեսզի տպագված արտադրանքը օգտագործվի ռեակտորային տեխնոլոգիաներ բարելավելու համար: Շատ բան արդեն արվել է։ Այսպիսով, հաջորդ տարի կանցկացվեն չորս ապրանքատեսակների փորձարկումներ և բնութագրերի հաստատում՝ աշխատանքային անիվի, բաժանիչ տուփի, տեղահանիչի և արմունկիզ։ Առաջին երկուսը տեղադրվում են պոմպերում, երկրորդը` գոլորշի արտադրող սարքավորումներում: Հաջորդ քայլը ՌԻՏՄ-200 ռեակտորի կայանքում դրանց օգտագործման տեխնիկական լուծման պատրաստումն է։ Ակնկալվում է, որ արդեն 2025 թվականին դրանք կկարողանան տեղակայվել փոքր հզորության ատոմակայանների կամ նոր միջուկային սառցահատների ռեակտորային կայանքներում։ Ռոսատոմը մտադիր է նաև աստիճանաբար սկսել փոքր հզորության ռեակտորների տարրերի տպագրությունը. Ռոսատոմի «Գիդրոպրեսս» ձեռնարկությունն արդեն աշխատում է այդ ուղղությամբ:
Ադիտիվ տեխնոլոգիաների ոլորտում Ռոսատոմի գործունեության կարևոր ուղղությունը այս ոլորտի հանրահռչակումն է մեքենաշինական ընկերությունների տեխնոլոգների և կոնստրուկտորների, ինչպես նաև նրանց արտադրանքի սպառողների շրջանում: Այդ նպատակով Ռոսատոմը նախաձեռնել է ադիտիվ տեխնոլոգիաների զարգացման ասոցիացիայի ստեղծումը։ Նրա խնդիրները ներառում են նաև շահագրգիռ կողմերի (պետական գործակալություններ, արտադրողներ, սպառողներ և այլն) խորհրդատվությունը, վերլուծությունների կուտակումը և կարգավորող դաշտի ձևավորման և կատարելագործման վերաբերյալ առաջարկների ներկայացումը:
Ռուսական ադիտիվ շուկան զարգացնելով, Ռոսատոմը նաև իր արտադրանքը` տպիչներ և փոշիներ, առաջխաղացնում է արտասահման, բարեկամական երկրներ: Նրանցից մի քանիսի հետ արդեն բանակցություններ են ընթանում։
Ադիտիվ տեխնոլոգիաների առավելությունները.
Արտադրանքի արտադրության ժամանակի կրճատում` լրացուցիչ գործողությունների վերացման պատճառով (աշխատանքային մասի ստեղծում, մեխանիկական մշակում, մասերի միացում):
Մինչև 80% օգտագործվող նյութի կրճատում։
Արտադրանքի պարզեցման հնարավորությունը. մի քանի մասերի կամ հավաքների փոխարեն հնարավոր է աճեցնել մեկ ամբողջական մաս:
Արտադրանքի բնութագրերի բարելավվում. ավելի քիչ միացումներ – խափանումների ավելի քիչ հավանականություն: Հնարավոր է նաև նվազեցնել քաշը և օգտագործել բիմետալիկ տպագրություն՝ հատկությունների համակցության հասնելու համար:
Կրճատել Գիտահետազոտական և փորձակոնստրուկտորային աշխատանքների ժամկետները՝ հիպոտեզն արագ ստուգելու հնարավորության շնորհիվ:
Որպես արդյունք՝ արտադրանքի ավելի արագ շահագորժման հանձնելը:
Որպես արդյունք՝ ավելի բարձր եկամուտ:
