Солтүстік теңіз жолы — кеме жүретін маршрут және Арктикадағы негізгі теңіз магистралі. «Росатомның» стратегиялық мақсаттарының бірі — оны Еуропаны, Ресейді және Азия-Тынық мұхиты аймағын байланыстыратын тиімді көлік артериясына айналдыру. Арктика жаһандық логистиканы қалай өзгертеді және Орталық Азия елдері неге солтүстікке қарайды — мақаладан оқыңыз.
Солтүстік теңіз жолы (СТЖ) — Еуропа мен Азия-Тынық мұхиты арасындағы ең қысқа жол, оның ұзындығы шамамен 5600 шақырым. СТЖ бойынша тасымалдау дәстүрлі оңтүстік бағыттарға қарағанда 15-20 күнге, яғни 30-40%-ға қысқа. Сондай-ақ, СТЖ-да өту кезегі және қарақшылық қаупі жоқ, бұл оны қауіпсіз және тұрақты көлік дәлізіне айналдырады.
2018 жылы «Росатом» Солтүстік теңіз жолының бірыңғай инфрақұрылымдық операторы болды. Содан бері мемлекеттік корпорация оның дамуына, соның ішінде атомдық мұзжарғыштардың құрылысына, жағалау инфрақұрылымын дамытуға, навигациялық-гидрографиялық қамтамасыз етуге және СТЖ бойынша тұрақты навигацияға жауапты болды. «Росатомның» қолдауымен Ресейде үлкен Солтүстік теңіз жолын — Санкт-Петербург пен Калининградтан Владивостокқа дейінгі көлік дәлізін дамыту бойынша федералдық жоба қабылданды.
СТЖ бойынша кеме қатынасын дамыта отырып, «Росатом» халықаралық экологиялық стандарттар мен табиғатты қорғаудың үздік тәжірибелерін ұстанады. Қоршаған ортаны жүйелі зерттеу көрсеткіштердің нормативті сәйкестігін растайды, бұл Арктика аймағындағы экономикалық қызмет пен кеме қатынасының экологиялық қауіпсіздігін көрсетеді.
Жылдың көп бөлігінде Солтүстік Мұзды мұхит теңіздері мұзбен жабылған. СТЖ бойынша қауіпсіз кеме қатынасы үшін кемелердің мұзжарғыш жүйесі ұйымдастырылады. Ресей — әлемдегі атомдық мұзжарғыш флоты бар жалғыз ел. Флот операторы — «Росатом» құрамына кіретін «Атомфлот».
2024 жылдың желтоқсанында әлемдегі жалғыз атомдық мұзжарғыш флоты өзінің 65 жылдығын атап өтті. Оның құрамында 22220 «Якутия» жобасының жаңа атомдық мұзжарғышын қоса алғанда, сегіз кеме бар. Мұзжарғыштардың бұл түрі әлемдегі ең қуатты, олар қалыңдығы үш метрге дейінгі мұзды бұза алады. Қазіргі уақытта тағы төрт атомдық мұзжарғыш салынуда.
СТЖ-на деген қызығушылық бүкіл әлем бойынша артып келеді. Халықаралық транзитті дамыту және «Росатом» СТЖ бойынша жүк ағынын ұлғайту мақсатында халықаралық ынтымақтастықты дамытады және нығайтады.
2024 жылы СТЖ бойынша маршрутқа деген сұраныс өсті: жүк ағыны 37,9 млн тоннаны құрады, бұл өткен жылдың көрсеткіштерінен 1,6 млн тоннаға артық. Сондай-ақ, 2024 жылы транзиттік рейстердің рекордтық саны — 92 рейс орындалды және 3 млн тоннадан астам транзиттік жүк тасымалданды. Бұл 2023 жылмен салыстырғанда шамамен бір жарым есе көп. Сол жылы СТЖ бойынша ұзындығы 294 метр болатын тарихтағы ең үлкен контейнерлік кеме өтті. Жол жүру уақыты 6 күннен аз уақытты алды. 2024 жылдың қыркүйегінде Беларусь Республикасы үшін жүк алғаш рет Шанхайдан Солтүстік теңіз жолының бағыты бойынша жеткізілді.
«Росатомның» «Білім мұзжарғышы» ғылыми-ағартушылық экспедициясының алғашқы халықаралық рейсі бүкіл әлемде үлкен резонанс пен қызығушылық тудырды. Оған әлемнің түрлі елдерінің, соның ішінде Қазақстанның сарапшылары мен оқушылары қатысты.
ЭЖМ ҰЗИ ӘЭжӘСФ (Мәскеу, Ресей) шетел өңіртану департаментінің доценті Ирина Стрельникова атап өткендей, Ресей Орталық Азия үшін негізгі транзиттік серіктес болып табылады: осы өңірдегі елдердің сыртқы саудасының үштен бірі Ресейге тиесілі. Негізгі маршруттар Солтүстік дәліз (теміржол) және Каспий құбыржол консорциумы арқылы өтеді. Солтүстік теңіз жолының «солтүстік — оңтүстік» көлік дәлізімен әлеуетті интеграциясы өңір елдері үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.
Ресей мен Қазақстан ынтымақтастықты арттыруда: соңғы төрт жылда елдер арасындағы өзара сауда 1,5 есе өсті. 2024 жылдың қорытындысы бойынша тауар айналымы 28 млрд доллардан асты. Осыған байланысты Солтүстік теңіз жолының дамуы Ресей үшін де, Қазақстан үшін де маңызды.
