May oyi o‘rtalarida «Rosatom» MAGATE dasturi doirasida Qirg‘iziston poytaxti Bishkekda joylashgan Onkologiya va gematologiya milliy markaziga (OGMM) texnetsiy-99m generatorlari va ularga mo‘ljallangan «sovuq» to‘plamlarni muntazam yetkazib berishni yo‘lga qo‘ydi. Ushbu ta’minot tufayli Qirg‘iziston aholisi endi o‘z yurtida keng ko‘lamli kasalliklarni – onkologik, kardiologik, endokrin va boshqa xil kasalliklarni aniqlash imkoniyatiga ega bo‘ldi. Ilgari bunday muolajalar uchun boshqa mamlakatlarga borish zarurati tug‘ilardi.
«Rosatom» ilmiy bo‘linmasi tarkibiga kiruvchi «Umumhududiy «Izotop» birlashmasi» («V/O «Izotop») L.Ya. Karpov nomidagi NIFXIda ishlab chiqarilgan birinchi texnetsiy generatori va unga «sovuq» to‘plamni MAGATEning «Qirg‘izistonda yadro tibbiyotini qayta tiklash» texnik hamkorlik dasturining milliy loyihasi doirasida hamda MAGATEning «Umid nurlari» dasturi yo‘nalishi bo‘yicha yetkazib berdi. «Qirg‘iziston bilan yadro tibbiyoti sohasidagi hamkorlikni rivojlantirish zamonaviy texnologiyalardan foydalanish imkoniyatini kengaytirish va turli kasalliklarni o‘z vaqtida aniqlash yo‘lidagi muhim qadamdir. Birgalikdagi sa’y-harakatlarimiz orqali bemorlarning hayot sifatini yaxshilashimiz va onkologik kasalliklardan o‘lim sonini kamaytirishimiz mumkin,» deb ta’kidladi «V/O «Izotop» bosh direktori Maksim Kushnarev.
GT-5K turidagi generatorlar yadro tibbiyotida eng ko‘p talab qilinadigan radionuklidlardan biri – texnetsiy-99mni olish imkonini beradi. U turli kasalliklarni aniqlash uchun bir fotonli emissiyali kompyuter tomografiyasi (OFEKT) tashxislash amaliyotlarining 80% da qo‘llaniladi. OFEKT yordamida qalqonsimon bez, yurak, suyak to‘qimasi va boshqa a’zolarning yuqori sifatli tasvirlari olinadi. Tasvirlarda o‘smalar, metastazlar va boshqa a’zolardagi patologik o‘zgarishlar hatto erta bosqichlarda ham aniq ko‘rinadi. Ularni aniq aniqlash shifokorlarga to‘g‘ri tashxis qo‘yish imkonini beradi, natijada davolash samaraliroq bo‘ladi. Buning natijasida, «Rosatom», MAGATE, shifokorlar va Qirg‘iziston hukumatining hamkorligi tufayli mamlakatning ko‘proq aholisi o‘z hayoti va sog‘lig‘ini saqlab qoladi, shuningdek, vaqt va mablag‘larini tejaydi. Ilgari OFEKT tekshiruvidan o‘tish uchun qirg‘izistonliklar Turkiya, Rossiya yoki Qozog‘istonga borishlari kerak edi, ammo hammada ham bunday imkoniyat yo‘q edi.
«MAGATE yo‘nalishi bo‘yicha «Rosatom» davlat korporatsiyasi bilan hamkorlik Qirg‘iziston Respublikasining yadro tibbiyoti infratuzilmasini rivojlantirishda muhim qadam va milliy sog‘liqni saqlash tizimi uchun muhim voqea bo‘ladi. Ikki yildan ortiq vaqt mobaynida rossiyalik mutaxassislar bo‘limni ishga tushirish va klinik faoliyatini yo‘lga qo‘yish masalasida bizga ko‘maklashdilar. Bu Rossiya va Qirg‘iziston o‘rtasida yadro tibbiyoti sohasidagi hamkorlikni yanada rivojlantirishga ta’sir ko‘rsatadi va, shubhasiz, kasalliklarni erta aniqlash natijalarini yaxshilashga, davolash samaradorligini oshirishga hamda onkologik bemorlarning hayotini saqlab qolish imkoniyatlarini kengaytirishga olib keladi,» – dedi Milliy onkologiya va gematologiya markazi yadro tibbiyoti bo‘limi mudiri Gulnara Rispayeva.
NSOG‘da yadro tibbiyoti bo‘limi 2017-yilda tashkil etildi. O‘sha paytdan boshlab MAGATE qo‘llab-quvvatlash dasturlari doirasida uskunalarni, jumladan OFEKT qurilmasini, bosqichma-bosqich yetkazib berish yo‘lga qo‘yildi.
2022-yildan boshlab «Rosatom» Yadro tibbiyoti bo‘limini ishga tushirish maqsadida MOMTga texnologik yordam ko‘rsatib kelmoqda. «Rosatom»ning «Qurilish texnologiyalari» bo‘limi mutaxassislari MAGATE ekspert missiyasi doirasida OFEKT bo‘limini sanitariya-epidemiologik ekspertizadan o‘tkazish, Qirg‘iziston nazorat organlaridan radiatsiya xavfsizligi talablariga muvofiqlik va radioaktiv moddalar bilan ishlash uchun ruxsatnoma olish bo‘yicha bir qator tadbirlarni amalga oshirdilar.
2023-yilda «V/O «Izotop» NTSOGga birinchi texnetsiy-99m generatori va unga tegishli «sovuq» to‘plamlarni bepul yetkazib berdi. Bular bo‘lim xodimlariga bemorlarning nurlanish dozalarini hisoblash, texnetsiy-99m asosidagi radiofarmpreparatlarni tayyorlash usullari, shuningdek radiatsiya xavfsizligi me’yorlariga rioya qilish bo‘yicha mashg‘ulotlar o‘tkazish uchun zarur edi.
2024-yilda «Rosatom»ning «Qurilish texnologiyalari» bo‘linmasi mutaxassislari yordamida yadro tibbiyoti bo‘limining texnik ochilishi amalga oshirildi. Shu yilning may oyi o‘rtalarida esa P. A. Gersen nomidagi Moskva onkologiya ilmiy-tadqiqot instituti radiolog shifokorlari rahnamoligida barqaror klinik faoliyat yo‘lga qo‘yildi va yuzga yaqin bemorga OFEKT ssintigrafiyasi o‘tkazildi.
Keyin nima bo‘ladi
MAGATE bilan tuzilgan amaldagi shartnoma doirasida «V/O «Izotop» 16 oy davomida texnetsiy generatorlari va «sovuq» to‘plamlarni yetkazib beradi. Shu muddat ichida NTMZga 32 ta texnetsiy-99m generatori va ularga mo‘ljallangan 23 ta «sovuq» to‘plam keltiriladi. Yelena Yeremina shunday xulosa qildi: «Texnetsiy-99m generatorlarining uzluksiz yetkazib berilishi va kelajakdagi hamkorlik NTMZning yadro tibbiyoti bo‘limi barqaror faoliyat yuritishini ta’minlaydi.»
